ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΕΣ

Omaran Saga: A Place Among the Fallen • Throne of Fools • The King of Light and Shadows • The Gods in Anger
του Adrian Cole

 

Έχοντας διαβάζει την τριλογία The Voidal του Adrian Cole, την οποία και βρήκα καταπληκτική, είχα την περιέργεια να διαβάσω και άλλα του ίδιου συγγραφέα. Το Omaran Saga έτυχε να βρίσκεται στα χέρια, οπότε αποφάσισα να διαβάσω αυτό. Αναρωτιόμουν αν θα ήταν εξίσου καλό με το The Voidal. Και το συμπέρασμά μου είναι πως, όχι, για εμένα τουλάχιστον, δεν είναι τόσο καλό όσο το The Voidal, αλλά είναι αρκετά καλό και σαφώς καλύτερο από άλλες ιστορίες επικής φαντασίας που είχαν κυκλοφορήσει στην εποχή του (1980-1990).

Και με αυτό που γράφω δεν πρέπει να θεωρήσει κανείς πως νομίζω ότι το Omaran Saga είναι κάτι κατώτερο, απλώς ότι δεν είναι κάτι το τόσο εκπληκτικό όσο το The Voidal. Στο Omaran Saga βλέπουμε πάλι πολλή δημιουργικότητα και φαντασία. Δεν είναι κοινότοπη ούτε στερεοτυπική ιστορία ηρωικής/επικής φαντασίας. Είναι κάτι που όντως ξεχωρίζει. Η κοσμολογία, μάλιστα, της Ομάρα (του κόσμου όπου διαδραματίζεται η ιστορία) είναι τόσο ψυχεδελική και παράξενη που πραγματικά με έκανε να σαστίσω. Δεν είναι μόνο η ίδια η ιδέα για το τι κρύβεται πίσω από την πραγματικότητα – ή τις πραγματικότητες – αλλά και ο τρόπος που παρουσιάζεται αυτή η ιδέα. Δεν παρουσιάζεται απλοϊκά· παρουσιάζεται έτσι που σε κάνει να νομίσεις ότι είναι κάτι το τρομερά πολύπλοκο και αληθινό. Ορισμένα σημεία ειλικρινά θα ήθελα να τα ξαναδιαβάσω για να καταλάβω (αν μπορώ) τι ακριβώς γίνεται. Αυτό δεν σημαίνει πως το Omaran Saga είναι μπερδεμένα γραμμένο, ούτε ότι δεν μπορείς να παρακολουθήσεις την πλοκή του. Μιλάω μόνο για συγκεκριμένα σημεία μέσα στην ιστορία όπου παρουσιάζεται η αληθινά ψυχεδελική, mind-blowing κοσμολογία που έχει επινοήσει ο συγγραφέας.

Ωστόσο, παρότι υπήρχαν κάποια πράγματα που μου άρεσαν πολύ στο Omaran Saga, υπήρχαν και κάποια πράγματα που δεν μου άρεσαν και τόσο· ή, μάλλον, δεν με άφησαν ικανοποιημένο. Και για αρκετά από αυτά δεν είναι εύκολο να πω γιατί ακριβώς, όμως θα προσπαθήσω. Είναι από εκείνες τις περιπτώσεις που καταλαβαίνεις ότι κάτι δεν πάει καλά, αλλά είναι περισσότερο θέμα διαισθητικό παρά συγκεκριμένο.

Πρώτα, όμως, θα ήθελα να αναφέρω κάτι που το θεώρησα αξιοσημείωτο: Κι εδώ, όπως και στο The Voidal, υπάρχουν ήρωες με μαγικά χέρια! Τι μανία είναι αυτή του Adrian Cole; Και δεν το λέω ως κατάκριση. Αντιθέτως.

Στο πρώτο βιβλίο παρουσιάζεται ένας χαρακτήρας που κρύβει τα χέρια του μέσα σε γάντια, γιατί φέρουν κάποια (μαγική) δύναμη. Επίσης, σε όλα τα βιβλία, εμφανίζεται ένας άλλος χαρακτήρας που το ένα του χέρι είναι ψεύτικο (είναι δύο κυρτές λεπίδες) και, σταδιακά, αυτό το χέρι γίνεται ολοένα και πιο μαγικό. Στην αρχή, μοιάζει απλά περίεργο· μετά, αποκαλύπτεται ότι υπάρχει και κάτι το μυστηριακό από πίσω· και, τέλος, γίνεται θαυματουργικό. Εκτός από αυτόν τον χαρακτήρα, υπάρχει και ένα τάγμα από πολεμιστές που το ένα τους χέρι είναι ψεύτικο (δύο κυρτές λεπίδες).

Όλη αυτή η υπόθεση με τα κομμένα χέρια και τα μαγικά χέρια μοιάζει σχεδόν με κάτι το συμβολικό. Σε αρκετές μυστικιστικές παραδώσεις το χέρι είναι σύμβολο. Γιατί, αν το σκεφτείς, το χέρι μας είναι, ουσιαστικά, μαγικό εργαλείο. Είναι το εργαλείο με το οποίο το μυαλό μας επηρεάζει και μεταμορφώνει τον κόσμο γύρω μας. Με το χέρι μπορείς να καταστρέψεις· με το χέρι μπορείς και να δημιουργήσεις. Πραγματικά, πιστεύεις ότι το χέρι δεν είναι κάτι το μαγικό; Είναι η προέκταση της θέλησής σου.

Δεν ξέρω αν ο Adrian Cole το έχει σκεφτεί έτσι και έχει αυτή τη μανία με τα μαγικά χέρια, ή αν του βγαίνει τυχαία. Πάντως, αυτός ο συμβολισμός νομίζω ότι διαφαίνεται μέσα από τα βιβλία και τους χαρακτήρες του. (Τουλάχιστον, στο The Voidal και στο Omaran Saga. Δεν ξέρω αν τέτοια μαγικά χέρια εμφανίζονται και σε άλλες ιστορίες που έχει γράψει.)

Αλλά, όπως είπα, δεν μου άρεσαν τα πάντα σε τούτη την τετραλογία. Μου άρεσαν η δημιουργικότητα και ο αυθορμητισμός· μου άρεσε το ότι δεν ακολουθεί κανένα στερεότυπο, ούτε στην πλοκή ούτε στον τρόπο γραφής. Δεν μου άρεσαν οι χαρακτήρες και δεν μου άρεσαν και οι κακοί από το δεύτερο βιβλίο και μετά. Αισθανόμουν κάτι να λείπει. Δεν ξέρω ακριβώς γιατί, αλλά θα προσπαθήσω να το εντοπίσω συνεχίζοντας να γράφω.

Το πρώτο βιβλίο, A Place Among the Fallen, είναι ουσιαστικά αυτοτελές, και ίσως να μου άρεσε περισσότερο από όλα. Παρουσιάζει διάφορους χαρακτήρες που όλοι μοιάζουν αμφιλεγόμενοι, και ορισμένους, μάλιστα, θα τους έλεγες και κακούς. Αλλά η ιστορία δεν είναι μονοδιάστατη. Όλοι αυτοί οι χαρακτήρες, καθώς επιδιώκουν τους σκοπούς τους, μπλέκονται αναμεταξύ τους και, τελικά, αναγκάζονται να συνεργαστούν ώστε να αντιμετωπίσουν ένα Πολύ Μεγάλο Κακό. Ναι, αυτό ακούγεται κλισέ· αλλά δεν είναι. Οι κινήσεις των χαρακτήρων μέσα στην πλοκή έχουν μια τρομερή φυσικότητα· νομίζεις ότι παρακολουθείς κάτι που αληθινά θα μπορούσε να συμβεί. Τίποτα δεν μοιάζει στημένο. Ούτε καν το Πολύ Μεγάλο Κακό που, στο τέλος, αντιμετωπίζουν. Ναι, είναι απρόσωπο, είναι τελείως καταστροφικό, αλλά έχει ένα τρομερό ύφος και παρουσιάζεται με ανεξάντλητη δημιουργικότητα από τον συγγραφέα. Δεν αισθάνθηκα κάτι να λείπει εδώ.

Το δεύτερο βιβλίο, Throne of Fools, είναι άμεση συνέχεια του πρώτου αλλά θα μπορούσε και να μην υπήρχε. Ουσιαστικά, εδώ δημιουργείται ένα νέο πρόβλημα που βασίζεται στα όσα συνέβησαν στο πρώτο βιβλίο. Και από αυτό το μέρος της τετραλογίας, ειδικά προς το τέλος του βιβλίου, αισθάνθηκα σαν κάτι να λείπει. Δεν ξέρω ακριβώς γιατί, αλλά οι χαρακτήρες, σταδιακά, άρχισαν να μη μου αρέσουν και τόσο, σαν να τους έλειπε η προσωπικότητα. Και αυτό, όσο προχωρά το Omaran Saga, επιδεινώνεται, κατά τη γνώμη μου. Ίσως απλά να ήταν θέμα δικής μου προτίμησης. Αν έπρεπε, όμως, να το εξηγήσω θα μπορούσα να πω ότι, κατά πρώτον, ίσως να φταίει το ότι εδώ βλέπουμε τους χαρακτήρες να έχουν ολοένα και λιγότερο δικούς τους σκοπούς και να ευθυγραμμίζονται με μια γενική πλοκή. Δεν υπάρχουν και πολλά σημεία που να διαφαίνεται η προσωπικότητά τους. Τα πάντα είναι «ακριβώς όσο χρειάζεται», και τίποτα δεν «περισσεύει». Τα πάντα νομίζεις ότι είναι χρηστικά, όπως το όπλο του Τσέχοφ. Κάτι που παρουσιάζεται μέσα στην ιστορία έχει πάντοτε κάποιο πολύ συγκεκριμένο σκοπό. Δεν υπάρχουν στιγμές ανάπαυλας για τις οποίες να διαβάζουμε και στις οποίες οι χαρακτήρες να δρουν. Και όταν λέω σκηνές ανάπαυλας δεν εννοώ βαρετές σκηνές όπου τίποτα δεν συμβαίνει, αλλά σκηνές που δεν είναι εκεί μόνο για να προωθήσουν τη γενική πλοκή. Μέσα από τέτοιες σκηνές μπορεί να φανεί περισσότερο η προσωπικότητα των χαρακτήρων. Αλλά δεν μπορώ να πω και ότι αυτός είναι ακριβώς ο λόγος που οι χαρακτήρες άρχισαν να μη μου αρέσουν. Ίσως να φταίνε και οι ίδιες οι προσωπικότητές τους που, από ένα σημείο και μετά, μου έμοιαζαν λιγάκι επίπεδες για κάποιο λόγο. Σαν αυτοί οι άνθρωποι να μην είχαν καθόλου πλάκα· σαν να ήταν όπλα που απλά χρησιμοποιείς μέσα σε έναν πόλεμο. Ακόμα και ο διάλογος μεταξύ τους γινόταν σταδιακά, καθώς προχωρούσαν τα βιβλία, και πιο βαρετός. Δεν είχε τίποτα το σπιρτόζικο. Τα πάντα ήταν για το τι θα γίνει παρακάτω. (Αντιθέτως, στο The Voidal τα πράγματα δεν είναι έτσι· υπάρχουν πολλές σκηνές που είναι εκεί απλά για την ατμόσφαιρα, και φαίνεται.)

Στο δεύτερο βιβλίο, παρουσιάζεται μια ολόκληρη νησιώτικη αυτοκρατορία και η ιστορία της και οι δολοπλόκοι που δρουν εκεί· και όλα αυτά μοιάζει να έχουν αρκετό ενδιαφέρον. Αλλά δεν αναπτύσσονται και πολύ, ύστερα από την αρχική τους παρουσίαση. Και το Throne of Fools τελειώνει με έναν τρόπο ο οποίος μου φάνηκε μάλλον βιαστικός, σαν να απαξιώνει όλα αυτά τα ενδιαφέροντα στοιχεία για τη νησιώτικη αυτοκρατορία.

Επίσης, από το δεύτερο βιβλίο κάνει την εμφάνισή του ένας καινούργιος Μεγάλος Κακός που εκεί, στο Throne of Fools, είναι ακόμα αρκετά σκιώδης, αλλά το πρόβλημα είναι πως ούτε και μετά δεν αναπτύσσεται και πολύ ως χαρακτήρας, παρότι αυτός δεν είναι τελείως απρόσωπος όπως ο Αντίπαλος του πρώτου βιβλίου.

Το τρίτο βιβλίο, The King of Light and Shadows, δεν περιλαμβάνει όλους τους χαρακτήρες που είχαν παρουσιαστεί στα προηγούμενα, όπως και το δεύτερο δεν περιλαμβάνει κάποιους, αλλά εμφανίζονται ορισμένοι που είναι πολύ βασικοί και τα γεγονότα είναι επίσης σημαντικά, αν και σε άλλη περιοχή του κόσμου, όχι στη νησιώτικη αυτοκρατορία που λέγαμε παραπάνω. Υπάρχει και εδώ ένας Μεγάλος Κακός που είναι διαφορετικός από τους προηγούμενους και η σχέση του μαζί τους όχι φιλική· αλλά εξακολουθεί να είναι εχθρός. Εμφανίζονται, επίσης, κάποιοι καινούργιοι χαρακτήρες. Δεν είναι όλα άσχημα. Η δημιουργικότητα βαράει κόκκινο, η πλοκή κάνει περίεργα πράγματα. Αλλά, και πάλι, σαν κάτι να λείπει από τους χαρακτήρες, κάτι περισσότερο στην προσωπικότητά τους, στον διάλογό τους, σ’αυτά που κάνουν. Και ακόμα κι ο ίδιος ο φανταστικός κόσμος έχει αυτό το πρόβλημα, κατά τη γνώμη μου. Αν και περιλαμβάνει κάποιες αρκετά ευφάνταστες και δημιουργικές ιδέες, είναι, κατά βάση, ένας κλασικός μεσαιωνικός/αρχαϊκός κόσμος, και δεν βλέπουμε τίποτα λεπτομέρειες γι’αυτόν. Δεν βλέπουμε ήθη, έθιμα, κάτι που να αποτελεί ειδοποιό διαφορά, κάτι που να κάνει το σκηνικό να ζωντανέψει. Ώρες-ώρες, νομίζεις ότι όλος ο κόσμος είναι ερημιές με μερικές μεγάλες πόλεις σποραδικά εδώ κι εκεί, οι οποίες δεν έχουν και κανένα ιδιαίτερο γνώρισμα. Θυμίζει σχεδόν εκείνες τις παλιές ταινίες ηρωικής φαντασίας που τα πάντα είναι ένας ξερότοπος και μερικά δάση, και μόνο μία πόλη υπάρχει, μία και σημαντική. Στο Omaran Saga δεν είναι μόνο μία, αλλά ούτε και πολλές είναι. Πέρα από τις γενικές ιδέες, σ’αυτό τον κόσμο λείπουν οι λεπτομέρειες, λείπει λίγο περισσότερο χρώμα.

Και πηγαίνουμε στο τέταρτο βιβλίο, The Gods in Anger, όπου οι χαρακτήρες μας πρέπει πια να αντιμετωπίσουν τον Μεγάλο Κακό ενώ διασχίζουν κάτι τόπους που είναι, πάλι, και περισσότερο από πριν ίσως, τρομερά ευφάνταστοι και δημιουργικά φτιαγμένοι, όμως κατά βάση ερημιές. Μου άρεσαν οι ιδέες, δεν μου άρεσε και τόσο η εκτέλεση, για να το πω αλλιώς. Ο Μεγάλος Κακός, δε, είναι το χειρότερο, νομίζω. Δεν έχει καμιά προσωπικότητα. Ναι μεν του δίνεται μια καλή (και ψυχεδελική) αιτιολογία ύπαρξης, αλλά πέρα από αυτό απλά είναι κάποιος που φαίνεται να θέλει να σαρώσει τα πάντα. Κάτι σαν τον Σάουρον του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών. Τα τέρατα που τον υπηρετούν απλά είναι εκεί για να τα σκοτώνουν οι ήρωες, για να αποτελούν πρόκληση γι’αυτούς. Σε ορισμένες στιγμές, είχα την αίσθηση ότι οι χαρακτήρες δεν αντιμετωπίζουν κάποιον υπαρκτό αντίπαλο αλλά, περισσότερο, τον εαυτό τους: μια προσωπική δοκιμασία. Ο Μεγάλος Κακός υποτίθεται πως έχει κάποιους πράκτορες μέσα στον κόσμο, αλλά αυτοί δεν παρουσιάζονται και πολύ, ενώ καθόλου δεν αναπτύσσονται ως προσωπικότητες.

Το τέλος της τετραλογίας δεν με άφησε ικανοποιημένο. Και εννοώ, ο επίλογος. Κυριολεκτικά. Δεν καταλαβαίνω τι νόημα είχε. Μας λέει απλώς (και, όχι, αυτό δεν το θεωρώ spoiler) ότι είχαν απομείνει διάφορα τέρατα/κακοί αποδώ κι αποκεί στον κόσμο, και οι στρατοί των καλών της ιστορίας απλά τα σκότωναν μέχρι που, τελικά, δεν έμεινε σχεδόν τίποτα και ησύχασε το μέρος. Και λοιπόν;

Εκείνο που θέλω να πω είναι ότι, γενικά, νομίζω πως έλειπε λίγη περισσότερη προσωπικότητα στα πάντα: από τους βασικούς χαρακτήρες μέχρι το φανταστικό σκηνικό μέχρι τους κακούς που αντιμετωπίζουν. Για το φανταστικό σκηνικό και για τους κακούς μπορώ να εντοπίσω τι φταίει. Για τους βασικούς χαρακτήρες, όπως είπα παραπάνω, δεν μπορώ να το εντοπίσω ακριβώς· μόνο κάποιες υποθέσεις μπορώ να κάνω.

Και τώρα φαίνεται σαν να πήρα ένα φτυάρι και να έθαψα όλο το Omaran Saga. Αλλά δεν είναι έτσι. Το θεωρώ πολύ καλύτερο από πολλά άλλα βιβλία της εποχής του τα οποία έχουν ακουστεί περισσότερο. Το θεωρώ, μάλιστα, πολύ καλύτερο και από πολλά βιβλία φαντασίας της σημερινής εποχής τα οποία έχουν ακουστεί περισσότερο. Ίσως να φταίει που περίμενα να διαβάσω κάτι όπως το The Voidal. Δεν είναι τέτοιο πράγμα. Είναι μια τετραλογία επικής φαντασίας που ξεφεύγει από τα στερεότυπα του είδους και αποτελεί μια ευχάριστα ιδιόρρυθμη και ξεχωριστή αφήγηση. Τα προβλήματα που αναφέρω παραπάνω – τα οποία ίσως και να είναι θέμα προσωπικού γούστου – δεν τα έχω εντοπίσει μόνο στο Omaran Saga αλλά και σε άλλα βιβλία φαντασίας. Απλώς δεν περίμενα να τα συναντήσω και εδώ. Περίμενα κάτι ακόμα καλύτερο ύστερα από τόσες παράξενες και δημιουργικές ιδέες.

---