ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΕΣ

The Axis Trilogy (BattleAxe, Enchanter, StarMan)
της Sara Douglass

 

Αρχικά, αυτή η ιστορία μού θύμισε το A Song of Ice and Fire, και, νομίζω, για καλό λόγο: Το σκηνικό είναι ένα φανταστικό βασίλειο χωρισμένο σε δουκάτα, και από τον παγερό και απαγορευμένο Βορρά αρχίζουν να έρχονται δαιμονικά όντα σαν φαντάσματα, τα οποία προκαλούν πολλούς θανάτους και μοιάζουν αήττητα. Επίσης, εκεί στον μακρινό Βορρά κατοικεί ένας άγριος λαός που οι πολιτισμένοι άνθρωποι του βασιλείου φοβούνται και θέλουν να τον κρατάνε μακριά. Τέλος, υπάρχει στην ιστορία και ένας μπάσταρδος γιος που φορά μαύρα και οδηγεί ένα τάγμα από μαχητές.

Ναι, όλα αυτά θυμίζουν A Song of Ice and Fire – αλλά μέχρι εκεί. Από εκεί και πέρα η ιστορία δεν έχει καμία σχέση, ούτε στην εξέλιξή της ούτε στον κόσμο που παρουσιάζει. Είναι, κατά βάση, μια κλασική ιστορία με την Προφητεία, τον Εκλεκτό Ήρωα, και τον Σκοτεινό Άρχοντα. Ένα είδος που δεν έχει και πολλά να επιδείξει, κατά τη γνώμη μου. Ωστόσο, η Axis Trilogy νομίζω πως είναι ίσως από τις καλύτερες ιστορίες αυτού του είδους που έχω διαβάσει μέχρι στιγμής.

Ένα από τα πρώτα πράγματα που παρατηρείς σχετικά με τη γραφή είναι πως η ιστορία είναι γραμμένη σε ανοιχτή οπτική γωνία τρίτου προσώπου – αυτή την οπτική γωνία που κάποιοι ονομάζουν και οπτική γωνία παντογνώστη, αν και προσωπικά θεωρώ ότι υπάρχει κάποια διαφορά ανάμεσα στις δύο. Δηλαδή, η συγγραφέας μπορεί μέσα στην ίδια σκηνή να μας γράψει τις σκέψεις και τα συναισθήματα πολλών χαρακτήρων συγχρόνως, αντί να είναι υποχρεωμένη να παραμένει προσκολλημένη διαρκώς μέσα στο κεφάλι ενός και μόνο χαρακτήρα ανά σκηνή ή κεφάλαιο.

Αυτή η τεχνική έχει καταντήσει σπάνια στην επική φαντασία πλέον. Κατά κανόνα χρησιμοποιείται η περιορισμένη οπτική γωνία τρίτου προσώπου, λανθασμένα επιβεβλημένη από Αμερικάνους κυρίως επιμελητές κειμένου οι οποίοι πιστεύουν ότι είναι καλύτερη. Δεν είναι καλύτερη· απλώς είναι ένας τρόπος γραφής. Και νομίζω, μάλιστα, πως στην επική φαντασία ταιριάζει περισσότερο, ίσως, η ανοιχτή οπτική γωνία παρά η περιορισμένη, γιατί... είναι επική φαντασία, δεν είναι; Έχεις πάρα πολλά πράγματα να καλύψεις. Μεγάλα γεγονότα, πολλούς χαρακτήρες. Με το να περιορίζεσαι σε έναν χαρακτήρα ανά σκηνή, απλώς επιβραδύνεις την ιστορία – άσκοπα, ίσως.

Επομένως, διαβάζοντας την Axis Trilogy, θεώρησα την ανοιχτή οπτική γωνία μια εξαιρετικά ευχάριστη αλλαγή, έχοντας πλέον βαρεθεί του θανατά να διαβάζω βιβλία γραμμένα σε περιορισμένη οπτική γωνία τρίτου προσώπου.

Κατά τα άλλα, η γραφή ως γραφή καθαρά, ως δομή προτάσεων και χρήση λέξεων, είναι μέτρια σ’αυτά τα βιβλία. Βλέπεις πολλές επαλείψεις λέξεων και προτάσεις που δεν μοιάζουν και τόσο καλογραμμένες. Πολλές φορές, έπιασα τον εαυτό μου να αναρωτιέται αν η συγγραφέας είχε ξανακοιτάξει το κείμενο με σκοπό να το βελτιώσει. Ωστόσο και παρ’όλ’ αυτά, η γραφή έχει έναν δυναμισμό που σε παρασύρει. Οι προτάσεις σε τραβάνε να συνεχίσεις να διαβάζεις. Και δεν το λέω αυτό για να εξισορροπήσω το αρνητικό μου σχόλιο παραπάνω (δεν κάνω τέτοιους «εξισορροπισμούς» στις κριτικές μου)· είναι όντως η αίσθηση που μου έδωσε η γραφή της Sara Douglass. Είναι μια γραφή ζωντανή, πράγμα πάντα καλό σε μια ιστορία. Για να είμαι ειλικρινής, προτιμώ μια ελαφρώς κακογραμμένη αλλά ζωντανή γραφή, παρά μια καλογραμμένη αλλά βαρετή και ξύλινη γραφή.

Η χρήση της ανοιχτής οπτικής γωνίας είναι καλή, γενικά, αλλά ακόμα κι εγώ, που είμαι υποστηρικτής της, σε κάποια σημεία τη θεώρησα λιγάκι υπερβολική. Κυρίως, εκεί όπου η συγγραφέας γράφει ξαφνικά τις σκέψεις ενός χαρακτήρα άγνωστου που οι άλλοι χαρακτήρες της έχουν μόλις συναντήσει. Βέβαια, μετά βλέπουμε ότι αυτός ο χαρακτήρας έχει κάποια σημαντικότητα για την ιστορία, όμως προσωπικά προτιμώ να γνωρίζεις περισσότερο έναν χαρακτήρα προτού γλιστρήσεις μέσα στις σκέψεις και στα συναισθήματά του· αλλιώς, τι νόημα έχουν αυτά για εσένα; Όπως και νάχει, και μόνο που η ανοιχτή οπτική γωνία μπορεί να έχει πολλές χρήσεις και να σε βάζει σε σκέψεις, νομίζω πως είναι καλύτερη – αναμφίβολα, πολύ πιο καλλιτεχνική και ενδιαφέρουσα – από τη συνεχή, μονολιθική χρήση περιορισμένης οπτικής γωνίας τρίτου προσώπου. Αν μη τι άλλο, ταιριάζει στην επική φαντασία και κάνει την αναγνώστη μια πιο έξυπνη διαδικασία. Αλλά αναγκάζει και τον συγγραφέα να είναι πιο προσεχτικός. Όταν έχεις απόλυτη ελευθερία, έχεις και μεγάλη ευθύνη.

Οι χαρακτήρες στην Axis Trilogy είναι αρκετά καλοδουλεμένοι και ζωντανοί. Πιο ζωντανοί και πραγματικοί απ’ό,τι σε άλλες ιστορίες τύπου Προφητεία-Εκλεκτός-Σκοτεινός Άρχοντας. Έχουν σκιερές πτυχές της προσωπικότητάς τους και παρουσιάζονται κάμποσα μυστήρια σχετικά με τη ζωή τους, και διάφορες δύσκολες αποφάσεις που πρέπει να πάρουν.

Υπάρχουν και κάποια στοιχεία ρομάντζου στην τριλογία. Τα κλασικά με την απαγορευμένη αγάπη, τους κεραυνοβόλους έρωτες, και τα πολλά συναισθήματα. Ωστόσο, δεν νομίζω ότι αυτά τα στοιχεία πνίγουν την ιστορία, ούτε ότι είναι και τόσο άκομψα. Αν μη τι άλλο, τα βρήκα γουστόζικα, παρότι προσωπικά δεν είναι κάτι που μου αρέσει.

Τα ονόματα των χαρακτήρων με ενόχλησαν λιγάκι. Μου φάνηκαν βιαστικά φτιαγμένα. Ο βασικός ήρωας λέγεται Axis. Ο άξονας, εν ολίγοις, γύρω από τον οποίο περιστρέφονται τα πάντα. Τυχαίο όνομα; Σύμπτωση; Ποτέ δεν μαθαίνουμε. Εκτός ίσως στο τέλος μόνο. Αλλά, και πάλι: γιατί Axis; Ποιος θα λεγόταν ποτέ Άξονας, γαμώτο, σε ένα τέτοιο αρχαϊκό σκηνικό;

Ο πιστός σύντροφος και υπαρχηγός του Axis ονομάζεται Belial. Ναι, το όνομα του γνωστού εβραϊκού δαίμονα! Αυτός ο τύπος, όμως, δεν έχει καμια σχέση με τον εν λόγω δαίμονα, ή με δαίμονα γενικά. Είναι ένα πολύ συμπαθητικό και φιλικό άτομο, έτσι όπως παρουσιάζεται. Επίσης, τι θέση έχει το όνομα ενός εβραϊκού δαίμονα μέσα σ’έναν τελείως φανταστικό κόσμο με θεούς που δεν έχουν σχέση με τους δικούς μας; Καμία θέση, προφανώς. Επομένως, τι όνομα είναι; Σύμπτωση φθόγγων; Ίσως. Αλλά, όπως και νάχει, δεν μου αρέσει.

Ο αρχικακός της ιστορίας, ο Σκοτεινός Άρχοντάς μας, ονομάζεται Gorgrael, και είναι τερατόμορφος. Δηλαδή, μιλάμε για πολύ grrrrrrr καταστάσεις. Και κάποια άλλα ονόματα επίσης δεν μου άρεσαν, αλλά τώρα δεν θα αναφερθώ σε όλα. Γενικά, η ονοματολογία είναι από τα πιο αδύναμα σημεία αυτής της τριλογίας.

Ο διάλογος σε όλη την ιστορία δεν είναι ούτε πολύ καλός, αλλά ούτε και κακός. Λίγο πιο πάνω από το μέτριο, ίσως. Δεν είναι ακριβώς εκείνος ο έξυπνος, πνευματώδης διάλογος που προτιμώ να διαβάζω, όμως ούτε και βαρετός είναι. Και σίγουρα δεν είναι από εκείνους τους ανούσιους πληροφοριακούς διαλόγους που μοιάζει οι χαρακτήρες να μιλάνε απλά και μόνο για να πάρει πληροφορίες ο αναγνώστης. Είναι ένας αρκετά αληθοφανής, ικανοποιητικός διάλογος. Το μόνο που μου χτύπησε άσχημα είναι ότι οι χαρακτήρες, σε κάποια σημεία και μόνο, φαίνεται να μιλάνε πάρα πολύ για τα συναισθήματά τους. Κι αυτό είναι ένα από τα στοιχεία ρομάντζου που ανέφερα παραπάνω. Οι αντιδράσεις τους είναι πολύ έντονες, τα λόγια τους πολύ ένθερμα.

Το πρώτο βιβλίο λέγεται BattleAxe, και η ιστορία ξεκινά ατμοσφαιρική και συνεχίζεται με ολοένα και περισσότερο ενδιαφέρον και μυστήριο. Προς το τέλος, κάτι μοιάζει σαν από μηχανής θεός, αλλά δεν είναι τίποτα που θα μπορούσε να με ενοχλήσει. Όλα κυλάνε ομαλά. Υπάρχουν πολλά μυστήρια, πολλές ανατροπές, πολλά διλήμματα, πλούσια πλοκή. Είναι ένα καλό βιβλίο φαντασίας για το είδος Προφητεία-Εκλεκτός-Σκοτεινός Άρχοντας.

Το δεύτερο βιβλίο λέγεται Enchanter, και συνεχίζει το ίδιο καλά, με ατμόσφαιρα και πλοκή και αινίγματα. Ωστόσο, στο τελευταίο τρίτο αρχίζει να γίνεται διαδικαστικό. Δεν είχα αμφιβολία για το τι θα γινόταν παρακάτω. Και πράγματι αυτό έγινε. Ξέρεις, η Προφητεία... Η Προφητεία που αντικαθιστά την πλοκή επειδή είναι εκείνο που πρέπει οπωσδήποτε να συμβεί. Απογοητεύτηκα αρκετά, γιατί ώς τότε αυτή η τριλογία ήταν καλή.

Ελπίζοντας πως τα πράγματα θα βελτιώνονταν, πήγα στο τρίτο βιβλίο, που λέγεται StarMan. Δυστυχώς, εδώ τα πράγματα απλά χειροτερεύουν, δεν βελτιώνονται. Θεοί παρουσιάζονται με σάρκα και οστά – συνήθως, ένα κακό σημάδι για μια ιστορία φαντασίας, κατά τη γνώμη μου – και όχι μόνο αυτό αλλά οι βασικοί χαρακτήρες πλέον αποκτούν τόσες δυνάμεις που κι οι ίδιοι γίνονται σαν θεοί. Ή... για στάσου... είναι όντως θεοί, τελικά! Ακόμα ένα κακό σημάδι για μια ιστορία φαντασίας, εκτός αν ο συγγραφέας μπορεί να διατηρήσει το ενδιαφέρον με πανίσχυρους, αήττητους χαρακτήρες.

Δυστυχώς, η Sara Douglass δεν το καταφέρνει και πολύ καλά. Οι χαρακτήρες είναι πανίσχυροι σε σημείο που χάνεται το ενδιαφέρον και η πλοκή γίνεται διαδικαστική. Δεν είχα ποτέ αμφιβολία ότι θα κατόρθωναν σχετικά εύκολα να υπερνικήσουν τα πάντα. Ακόμα κι όταν ένας απ’αυτούς έπαθε κάτι Πολύ Άσχημο, ήμουν βέβαιος ότι το Πολύ Άσχημο Πράγμα θα εξαφανιστεί με θαυματουργικό τρόπο. Και όντως, ύστερα από μερικές δεκάδες σελίδες (για να υπάρχει μια κάποια ένταση, υποθέτεις), έγινε ακριβώς αυτό. Έγινε ένα θαύμα και το Πολύ Άσχημο Πράγμα απλά έσβησε. Σαν να παίρνεις μια γόμα και να το σβήνεις από ένα κομμάτι χαρτί. Σαν ποτέ να μην είχε συμβεί.

Τέτοιου είδους θαύματα είναι ο κανόνας στο StarMan. Όποτε μια δυσκολία παρουσιάζεται, οι ήρωες με τις θεϊκές δυνάμεις – οι ήρωες που είναι θεοί, βασικά – κάνουν κάτι το θαυματουργικό και τη διαλύουν. Δεν έχεις αμφιβολία για την επιτυχία τους. Δεν υπάρχουν ικανοποιητικές προκλήσεις γι’αυτούς. Ακόμα και θεούς σκοτώνουν σαν σκυλιά. Ενώ κάποιοι άλλοι θεοί που έχουν ξαφνικά παρουσιαστεί στον κόσμο, επιστρέφοντας εκεί ύστερα απουσία αιώνων, απλά κάθονται και παρακολουθούν και έχουν συμβουλευτικό ρόλο. Μα γιατί δεν κάνουν τίποτα; Ε, γιατί η Προφητεία, φυσικά, λέει πως οι ήρωες πρέπει να τελειώσουν την πλοκή, βρε αδελφέ!

Προς το τέλος, αφού οι ήρωες έχουν τσακίσει τα πάντα γελώντας και χαριτολογώντας – κυριολεκτικά μέσα στη μάχη, ορισμένες φορές! – η ιστορία αρχίζει να έχει πάλι κάποιο ενδιαφέρον. Κάτι τρομερά τραγικό συμβαίνει που φτιάχνει λιγάκι τη χαλασμένη μου άποψη για την πλοκή, και κάποιο από το αρχικό μυστήριο και βάθος της τριλογίας διαφαίνεται ξανά. Το ίδιο το τέλος, φυσικά, σχετικά με την «Επική Σύγκρουση που ήταν γραφτό να γίνει» (επίτηδες μέσα σε εισαγωγικά) δεν είναι τίποτα το μη αναμενόμενο. Αλλά περιλαμβάνει και στοιχεία που κεντρίζουν το ενδιαφέρον και, μετά από αυτό, τα πράγματα φαίνεται να αποκτούν πάλι κάποιο νόημα. Τι κρίμα που εκεί η ιστορία τελειώνει...

Ποια είναι, λοιπόν, τα τελικά μου συμπεράσματα για την Axis Trilogy; Μου άρεσε ή όχι;

Είμαι διχασμένος, οφείλω να ομολογήσω. Όπως είπα, η χρήση της ανοιχτής οπτικής γωνίας ήταν μια ευχάριστη αλλαγή. Και η αρχή της ιστορίας ήταν όντως καλή. Αλλά από τη μέση και μετά πέφτει στην παγίδα που πέφτουν πολλές ιστορίες επικής φαντασίας, να κάνουν τους ήρωες πανίσχυρους θεούς που τίποτα δεν μπορεί να τους προκαλέσει, με αποτέλεσμα να χάνεται το ενδιαφέρον.

Δεν πιστεύω ότι, γενικά, έχει καμια σχέση αν οι ήρωές σου θα είναι πανίσχυροι ή όχι. Μπορεί να είναι όσο πανίσχυροι θέλεις. Αρκεί να έχουν να αντιμετωπίσουν και αντίστοιχες προκλήσεις. Ή αρκεί οι υπερβατικές τους δυνάμεις να μην είναι τόσο καθοριστικές μέσα στην ιστορία που, ουσιαστικά, να ακυρώνουν την πλοκή. Πάρε για παράδειγμα τι γίνεται στο Amber του Roger Zelazny. Οι χαρακτήρες είναι, πρακτικά, θεοί. Αλλά δεν έχει σημασία. Τα πράγματα που αντιμετωπίζουν είναι τόσο τρελά, και τόσο παράξενα μπλεγμένα, που μόνο υπερβατικές οντότητες θα μπορούσαν να έχουν ελπίδες να τα αντιμετωπίσουν. Το ίδιο ισχύει και στις ιστορίες με τον Dray Prescot (που για τα πρώτα πέντε βιβλία έχω γράψει εδώ – και τα επόμενα είναι πολύ καλύτερα). Ειδικά όσο εξελίσσονται, τόσο περισσότερο φαίνεται πως δεν έχει και μεγάλη σημασία που ο βασικός χαρακτήρας είναι υπερήρωας ικανός να τσακίζει τους πάντες στη μάχη. Κι αυτό επειδή το πραγματικό ενδιαφέρον είναι οι αποφάσεις του μέσα στον φανταστικό κόσμο, αλλά και ο ίδιος ο κόσμος και οι λαοί του. Δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις, όσο δυνατός μαχητής κι αν είσαι.

Στην Axis Trilogy η συγγραφέας δεν πετυχαίνει το ίδιο πράγμα, κι αυτό είναι άσχημο. Ωστόσο, εξακολουθώ να πιστεύω πως είναι από τις καλύτερες ιστορίες επικής φαντασίας του είδους με την Προφητεία, τον Εκλεκτό Ήρωα, και τον Σκοτεινό Άρχοντα.

Σε τελική ανάλυση, όταν προσπαθείς να γράψεις πάνω σ’αυτό το κουρασμένο, επαναλαμβανόμενο μοτίβο, τι καλύτερο μπορείς να κάνεις;... Εντάξει, ίσως να μπορείς να κάνεις και κάτι καλύτερο – πάντα υπάρχει κάτι καλύτερο – αλλά νομίζω πως η Sara Douglass δεν τα έχει καταφέρει και τόσο άσχημα. Εξάλλου, ακόμα κι εγώ – απαιτητικός αναγνώστης – έφτασα μέχρι το τέλος, δεν το άφησα στη μέση.

---