ΣΚΕΨΕΙΣ

1/4/2025

Περί Γραφής: Το Κάλεσμα της Μούσας
Πώς και πότε να περιμένεις αυτή την άτακτη κυρά

 

Κάποιοι συγγραφείς έχουν μια τρομερή έμπνευση και αρχίζουν να γράφουν. Και, για να συνεχίσουν να γράφουν (το ίδιο βιβλίο, την ίδια ιστορία), εξακολουθούν να έχουν τρομερές εμπνεύσεις τη μία κατόπιν της άλλης μέχρι να το τελειώσουν.

Αυτοί οι συγγραφείς είναι ελάχιστοι. Αμφίβολο είναι αν καν υπάρχουν. Ίσως να είναι απλώς μυθικοί.

Συνήθως, οι αρχάριοι συγγραφείς πιστεύουν ότι πιάνεις να γράψεις μόνο όταν έχεις την «τρομερή έμπνευση». Οι αρχάριοι, ή οι επίδοξοι αλλά ανόητοι. Γιατί, με τέτοια νοοτροπία, ποτέ δεν πρόκειται να γράψεις τίποτα. Ή θα γράψεις ελάχιστα πράγματα. Ή θα ξεκινήσεις να γράφεις κάποιες ιστορίες και ποτέ δεν θα τις ολοκληρώσεις γιατί την αρχική έμπνευση που είχες δεν θα συνεχίσεις να την έχεις ώσπου να τελειώσεις.

Η έμπνευση είναι ένα πράγμα στιγμιαίο. Τυχαία, μπορεί να έρθει ορισμένες φορές στη ζωή σου, και σε όσο πιο πολύ «μαγική κατάσταση» βρίσκεσαι τόσο πιο συχνά έρχεται. Όπως όταν είσαι παιδί. Η έμπνευση δεν θέλει και πολύ χρήση της λογικής· είναι απλώς μερικοί συνειρμοί που παρουσιάζονται, φαινομενικά, από το πουθενά και σε ενθουσιάζουν. Μπορεί να νομίζεις ότι «τα βλέπεις μπροστά σου». Αρκετές φορές μού έχει συμβεί αυτό. Ειδικά στο παρελθόν, όταν ήμουν πιο μικρός και πιο ενθουσιώδεις, νομίζω πως μου συνέβαινε συχνότερα. Μπορεί απλώς να βάδιζα προς το σπίτι μου και με τη μια μεριά του μυαλού μου να ονειρευόμουν πολεμιστές να σκοτώνουν έναν δράκο (ή κάτι τέτοιο, τέλος πάντων).

Αλλά δεν μπορείς να περιμένεις να σου έρθει αυτού του είδους η έμπνευση για να καθίσεις να γράψεις. Συχνά, μάλιστα, αυτή η έμπνευση είναι απλώς για να ξεκινήσεις κάτι, κι όταν πιάνεις να το γράψεις βλέπεις ότι τελικά είναι πολύ διαφορετικό. Η έμπνευση δεν ήταν παρά η σπίθα για να γίνει η αρχή.

Είναι δυνατόν να έχεις τη «σπίθα» κάθε μέρα λίγο προτού πιάσεις να γράψεις; Οι περισσότεροι συγγραφείς που ξέρουν τι κάνουν νομίζω ότι θα απαντούσαν: Φυσικά και όχι. Κάποιοι, δε, ίσως να απαντούσαν ότι έμπνευση και Άγιος Βασίλης δεν υπάρχουν· η συγγραφή είναι απλώς μια δουλειά όπως όλες οι άλλες. Με αυτούς τους τελευταίους δεν συμφωνώ· μου φαίνονται αποτελματωμένοι, για να είμαι ειλικρινής. Εντάξει, όπως και να το κάνουμε, η συγγραφή δεν είναι και σκάψιμο. Αν το βλέπεις έτσι, δεν πρόκειται ποτέ να γράψεις τίποτα αξιόλογο, ή τίποτα που θα σε ευχαριστεί. Οπότε, ποιο το νόημα να γράφεις; Πήγαινε και σκάψε. (Πιθανώς να βγάλεις και πιο πολλά λεφτά έτσι.)

Όμως ούτε η έμπνευση θα σε ακολουθεί συνέχεια. Δεν γίνεται αυτό. Δεν μπορεί να ονειρεύεσαι όρθιος όλη την ημέρα. Ούτε, υποχρεωτικά, να σε πιάνει εκείνος ο φλογερός οίστρος κάθε φορά προτού αρχίσεις να γράφεις.

Πρέπει, όμως, να γράφεις, αν όντως σου αρέσει. Αλλιώς απλά θα γεμίσεις ανολοκλήρωτες ιστορίες. Αυτό είναι και το πρόβλημα της έμπνευσης. Σου κάνει την αρχή. Τη συνέχεια... ίσως και να σου την κάνει. Αλλά όποτε της κατέβει.

Η Μούσα είναι ατίθαση και άναρχη κυρά. Κάνει ό,τι γουστάρει. Είναι Κυρά του Χάους.

Αλλά εσύ δεν μπορείς απλά να κάθεσαι και να την περιμένεις. Πρέπει κάπως να την καλέσεις, όπως όλοι οι συγγραφείς διαπιστώνουν αργά ή γρήγορα, αν θέλουν να συνεχίσουν να είναι συγγραφείς και βρίσκουν ότι αυτό τούς προσφέρει κάτι.

Μπορεί να ακούσεις διάφορους τρόπους για να καλέσεις τη Μούσα, για να φέρεις την έμπνευση. Αναφέρω απλώς κάποιος:

Να κάνεις μια βόλτα στη φύση, για να καθαρίσεις το μυαλό σου.

Να διαλογιστείς.

Να πάρεις ψυχοτρόπες ουσίες.

Να πιεις αλκοόλ.

Να κάνεις σεξ, καλό σεξ.

Να πας διακοπές σε κάποιο (σχετικά) μακρινό μέρος.

Να ακούσεις μουσική που σου αρέσει (ή κάποιους καινούργιους ήχους που μπορεί να σε ξαφνιάσουν).

Να δεις ταινίες.

Να διαβάσεις τα βιβλία άλλων – ή αποφθέγματα – ή οτιδήποτε: ίσως απλώς τις επικεφαλίδες εφημερίδων.

Άτομα σαν τον William Burroughs θα σου έλεγαν και άλλες μεθόδους, όπως η μέθοδος της αποκοπής – να παίρνεις τυχαίες λέξεις και φράσεις αποδώ κι αποκεί και να τις συνδυάζεις.

Και υπάρχουν ακόμα περισσότερες τέτοιες «χαοτικές», «μαντικές» μέθοδοι. Μπορείς να χρησιμοποιήσεις ζάρια, ή τράπουλες, ή ρούνους, ή οτιδήποτε άλλο. Μπορείς ακόμα και να διαβάσεις τα σχήματα στο φλιτζάνι του καφέ.

Ναι, όλα αυτά πιάνουν για να επικαλεστείς τη Μούσα, για να φέρεις την έμπνευση. Αλλά μόνο κατά περίσταση. Δηλαδή, μπορεί να πιάσουν, μπορεί και να μην πιάσουν. Ή μπορεί να σου φέρουν εμπνεύσεις που μοιάζουν τυχαίες, ή ακαταλαβίστικες. Μπορεί, πολύ απλά, αυτές οι εμπνεύσεις να μην κολλάνε με εκείνο που γράφεις τότε.

Αν γράφεις μια ιστορία στο Διάστημα, τι σε ωφελεί αν έχεις ξαφνικά μια έμπνευση για κυνηγούς στην Αφρική; Μπορεί να βάλεις κάποιον πλανήτη σαν Αφρική στην ιστορία σου; Ίσως. Αλλά όχι πάντα. Πιθανώς να μην υπάρχει αυτή η δυνατότητα βάσει οποιασδήποτε λογικής.

Όμως, για να έρθει η έμπνευση, και η όρεξη, να γράψεις, κάτι πρέπει να κάνεις. Δεν μπορείς να κάθεσαι και να περιμένεις απλώς. Τότε δεν θα γράψεις.

Και έχω ανακαλύψει πως ο καλύτερος τρόπος επίκλησης της Μούσας είναι η ίδια η διαδικασία της γραφής. Μην περιμένεις να έρθει από κάπου αλλού, όπως από μουσική ή ταινίες, ή οτιδήποτε άλλο. Αυτά ίσως να φέρουν κάτι, ή ίσως όχι. Αλλά εσύ θέλεις σήμερα, θέλεις τώρα, να καθίσεις μπροστά στον υπολογιστή σου, ή μπροστά στο τετράδιό σου, και να συνεχίσεις να γράφεις την ιστορία σου.

Μην περιμένεις να γίνει κάτι «ιδιαίτερο» για να ξεκινήσεις. Πιάσε να γράφεις τώρα. Μέσα από το ίδιο το γράψιμο έρχεται η έμπνευση. Η Μούσα έλκεται σαν μαγνήτης σ’εσένα όταν γράφεις. Η ιστορία βγαίνει μέσα από την ιστορία· δεν πέφτει από τον ουρανό.

Εντάξει, ορισμένες φορές, πέφτει κι από τον ουρανό. Αλλά πόσο συχνά θα σου συμβεί; Μία φορά τον μήνα; Μία φορά τον χρόνο; Εσύ, όμως, θέλεις να γράφεις κάθε μέρα, όχι μια στο τόσο και δεν-ξέρω-πότε.

Και δεν το λέω αυτό θεωρητικά μόνο. Το βιώνω εδώ και τριάντα χρόνια. Η ιστορία βγαίνει μέσα από την ιστορία. Αρχίζεις να γράφεις και η ίδια η ιστορία σε οδηγεί παρακάτω. Ακόμα κι όταν νομίζεις ότι κάπου έχει σκαλώσει το πράγμα, είναι μόνο η ιδέα σου. Όταν πιάσεις να γράψεις, βλέπεις ότι ή το σκάλωμα τελικά δεν είναι σκάλωμα ή υπάρχει κάποια τρύπα, κάποια διέξοδος, που μπορείς να χρησιμοποιήσεις. Δεν περιμένεις κανένα μήνα μέχρι να σου έρθει κάποια «έμπνευση» για να προχωρήσεις. Καλείς την έμπνευση σήμερα, και προχωράτε παρέα.

Οι καταπληκτικές ιδέες που μπορεί να έρθουν ξαφνικά και οποιαδήποτε στιγμή είναι όντως καταπληκτικές, και το έχω βιώσει κι αυτό πολλές φορές στη ζωή μου. Ορισμένες φορές, δε, είναι τόσο καταπληκτικές που είναι αδύνατον να γραφτούν! Αν προσπαθήσεις να τις εκφράσεις με λέξεις, χάνουν όλη την καταπληκτικότητά τους. Άλλοτε, πάλι, μπορεί να είναι πολύ χρήσιμες.

Όμως, όταν κάθεσαι αύριο να συνεχίσεις να γράφεις την ιστορία που έχεις ξεκινήσει, δεν μπορείς να περιμένεις να σου έχουν έρθει, πρώτα, όνειρα από το πουθενά· δεν μπορείς καν να περιμένεις να σου έχει έρθει μια τρομερή διάθεση για γράψιμο.

Γράφοντας έρχεται η όρεξη. Και η έμπνευση. Και η Μούσα.

 

(ΣημείωσηΣημείωση για τα Περί Γραφής
 
Αν είσαι φυσιολογικός αναγνώστης δε χρειάζεται να διαβάσεις αυτό το κομμάτι. Αν είσαι από εκείνους που θα σκεφτούν «Και ποιος νομίζει ότι είναι αυτός που θα μιλήσει για τη συγγραφή;», ή «Πολύ σπουδαίος δεν την έχει δει για να μας λέει πώς θα γράφουμε;», ή κάτι παρόμοια κολακευτικό για το άτομό μου, τότε είσαι το Πράσινο Ανθρωπάκι, και μπορείς να συνεχίσεις να διαβάζεις.
 
Αγαπητό Πράσινο Ανθρωπάκι,
    Στα Περί Γραφής μιλάω για ορισμένες από τις συγγραφικές μου εμπειρίες, και δίνω κάποιες συμβουλές ή κατευθυντήριες γραμμές για νέους (όχι, απαραιτήτως, ηλικιακά) συγγραφείς. Δεν είναι τίποτα περισσότερο από αυτό: εμπειρίες, σκέψεις, συμπεράσματα. Το διαβάζεις, κι αν πιστεύεις ότι σου λέει κάτι ενδιαφέρον, έχει καλώς· αν πιστεύεις ότι δε σ'ενδιαφέρει, ή αν διαφωνείς κάθετα, το αγνοείς. Τουλάχιστον, αυτό κάνω εγώ όταν διαβάζω παρόμοια άρθρα: αν θεωρώ ότι λέει κάτι ενδιαφέρον, το διαβάζω με ευχαρίστηση· αν θεωρώ ότι δεν με ενδιαφέρει, το αγνοώ.
    Να το έχεις αυτό υπόψη σου όταν διαβάζεις τα Περί Γραφής. Δεν είναι δεσμευτικά, ούτε κανένας νόμος· είναι, απλώς, μερικές σκέψεις, γνώμες, και εμπειρίες μου.
 
για τα Περί Γραφής.)

---