ΣΚΕΨΕΙΣ

3/6/2013

Εικόνες και Ερωτήσεις
Μια μέθοδος για το κέντρισμα της δημιουργικότητας, ή για απλή ονειροπόληση

Υπήρχε παλιά ένα παιχνίδι ρόλων που λεγόταν Everway. (Ακόμα υπάρχει, αν και νομίζω πως τώρα είναι λιγότερο δημοφιλές από τότε.) Ήταν από εκείνα τα τελείως αφηγηματικά· δεν χρησιμοποιούσες καν ζάρια αλλά μια τράπουλα από κάρτες που έμοιαζαν με τις κάρτες Ταρώ. Επίσης, το παιχνίδι είχε κι άλλη μια τράπουλα με κάρτες που στη μια όψη είχαν εικόνες φαντασίας από διάφορους ζωγράφους και από την άλλη όψη ερωτήσεις. Οι ερωτήσεις αυτές βασίζονταν στην καθεμία εικόνα ξεχωριστά· δεν ήταν κάποιες γενικές ερωτήσεις για όλες τις εικόνες. Και, με τον συνδυασμό εικόνων και ερωτήσεων, έπρεπε να σου έρθουν διάφορες ιδέες που τις χρησιμοποιούσες για οτιδήποτε μέσα στο παιχνίδι – από το να φτιάξεις χαρακτήρες μέχρι έναν ολόκληρο κόσμο.

Έχω χρόνια να παίξω Everway, αλλά τις κάρτες του με τις εικόνες έχει τύχει να τις χρησιμοποιήσω πρόσφατα για ένα άλλο, δικό μου παιχνίδι ρόλων. (Είχα δώσει τρεις σε κάθε παίκτη και τους είχα πει βάσει αυτών να φτιάξουν το ιστορικό του χαρακτήρα τους.) Και αυτή, νομίζω, είναι μια πολύ καλή μέθοδος οραματισμού γενικά, όχι μόνο για το Everway, ούτε μόνο για παιχνίδια ρόλων. Μπορείς βάσει εικόνων να πάρεις άπειρες ιδέες. Είναι σαν μια πηγή ανεξάντλητης ενέργειας. Και μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτές τις ιδέες για πάρα πολλά πράγματα. Ειδικά για πράγματα που έχουν σχέση με μορφές αφηγηματικής τέχνης, αλλά όχι μόνο.

Κοιτάζοντας εικόνες, μπορείς να πλάσεις ιστορίες για παιχνίδια ρόλων, να σκεφτείς πλοκές και χαρακτήρες και κόσμους ως συγγραφέας, να πάρεις ιδέες για να φτιάξεις καινούργιες εικόνες αν σ’αρέσει να ζωγραφίζεις. Ή μπορεί να χρησιμοποιήσεις αυτή την ανεξάντλητη πηγή ιδεών για κάποιον άλλο λόγο. Ή απλά για ονειροπόληση.

Και παρότι η ονειροπόληση κατά κανόνα κατακρίνεται από τις κοινωνίες, τα αποτελέσματά της είναι μόνο θετικά. Μπορεί πολλοί να νομίζουν ότι ονειροπολώντας υπάρχει κίνδυνος να περπατάς και να κουτουλήσεις σε κανένα δέντρο, αλλά η νοητική διαδικασία που θα σε κάνει να κουτουλήσεις στο δέντρο δεν είναι η ονειροπόληση· συνήθως θα κουτουλήσεις στο δέντρο επειδή έχεις «σκοτούρες», προβλήματα που δημιουργούνται από την ίδια την κοινωνία και απασχολούν το μυαλό με τρόπο που το αποσπά. Η πραγματική ονειροπόληση δεν είναι αυτό το πράγμα. Όταν ονειροπολείς, πλάθεις μέσα στο μυαλό σου κάτι το οποίο δεν έχει άμεση σχέση με το κοινωνικό περιβάλλον σου, και, κάνοντάς το αυτό, απασχολείς κέντρα του εγκεφάλου που αλλιώς θα ασχολούνται από μόνα τους με τις διάφορες (ανούσιες συνήθως) καθημερινές σκοτούρες. Το αποτέλεσμα είναι, όχι μόνο να μην κουτουλάς σε δέντρα, αλλά και να έχεις μεγαλύτερη πνευματική διαύγεια όταν βαδίζεις, σαν να έχεις παραμερίσει εκείνο το ομιχλώδες πέπλο που, σε διαφορετική περίπτωση, αποτρέπει τις αισθήσεις σου από το να δρουν στον μέγιστό τους βαθμό. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, που αρκετοί θεωρούν την ονειροπόληση μια πολύ αποτελεσματική μορφή διαλογισμού.

Αλλά αυτή δεν ήταν παρά μια παρένθεση. Το συγκεκριμένο άρθρο αφορά ένα θέμα που απλώς άπτεται της ονειροπόλησης, όπως και κάθε τεχνική που επαυξάνει τη δημιουργικότητα.

Και με τη χρήση εικόνων μπορείς να κάνεις ακριβώς αυτό: να πάρεις ιδέες για διάφορες δημιουργικές δραστηριότητες – ή για ονειροπόληση.

Η μέθοδος είναι, κατά βάση, απλή:

(α) Βρες κάποιες εικόνες·

(β) μπέρδεψέ τες αναμεταξύ τους·

(γ) διάλεξε – τυχαία – μία εικόνα·

(δ) κάνε ερωτήσεις στον εαυτό σου, σχετικές με την εικόνα που διάλεξες·

(ε) άφησε το μυαλό σου ελεύθερο να πλάσει ιστορίες και να κάνει υποθέσεις·

και (στ) χρησιμοποίησε τα αποτελέσματα για ό,τι νομίζεις πως σου χρειάζονται.

Αυτή είναι η συνταγή. Το μαγείρεμα εξαρτάται από τον εκάστοτε σεφ, φυσικά.

Να βρεις εικόνες, στη σημερινή εποχή του διαδικτύου, είναι πανεύκολο. Εννοείται πως εμένα με ενδιαφέρουν κυρίως εικόνες φαντασίας και σουρεαλιστικές, αλλά οι εικόνες που θα χρησιμοποιήσεις εσύ δεν είναι ανάγκη να είναι τέτοιου τύπου. Αν, πχ, θέλεις να πάρεις έμπνευση για τους Ναπολεόντειους Πολέμους, ψάξε να βρεις πίνακες που τους απεικονίζουν. Αν σε ενδιαφέρει η Φύση, ψάξε να βρεις φωτογραφίες και ζωγραφική με δέντρα, βουνά, ζώα, πουλιά, και τα λοιπά. Στο Tumblr blog μου έχω εκατοντάδες εικόνες φαντασίας και σουρεαλισμού, καθώς και συνδέσμους που οδηγούν σε ακόμα περισσότερες, οπότε αν σε ενδιαφέρουν τέτοιες μπορείς πάντα να πας εκεί για να βρεις πάρα πολλές.

Το επόμενο βήμα είναι, αφού έχεις συγκεντρώσει τις εικόνες που θέλεις, να τις μπερδέψεις αναμεταξύ τους ώστε μετά να μπορείς να επιλέξεις μία με τυχαίο τρόπο. Προφανώς, πρέπει να τις βάλεις σε έναν φάκελο μέσα σε κάποιο σκληρό δίσκο και πρέπει να βρεις ένα πρόγραμμα που μπορεί να επιλέξει τυχαία μία εικόνα. Προτείνω το IrfanView, που για εμένα, τουλάχιστον, είναι το καλύτερο πρόγραμμα για παρουσίαση και απλή επεξεργασία εικόνων – και είναι τελείως δωρεάν.

(Σημαντική σημείωση: Αν τύχει να διαλέξεις μια εικόνα που δεν σε εμπνέει καθόλου, μην κάνεις ψυχικά βασανιστήρια στον εαυτό σου. Απλά διάλεξε – τυχαία – άλλη. Αν είσαι τόσο ιδιότροπος που κι αυτή δεν σου κάνει, διάλεξε τρίτη...)

Όταν έχεις επιλέξει την εικόνα σου, κάνε ερωτήσεις στον εαυτό σου βάσει αυτής. Βρες μικροπράγματα επάνω στην εικόνα και άρχισε να αναρωτιέται πώς, γιατί, τι, ποιος. Να είσαι περίεργος. Να είσαι εξερευνητικός. Τίποτα δεν είναι δεδομένο· τα πάντα είναι παράξενα και πρέπει να μάθεις περισσότερα γι’αυτά.

Αφού έχουν έρθει κάποιες ιδέες και ιστορίες στο μυαλό σου, χρησιμοποίησέ τες όπως νομίζεις.

Αλλά επειδή η πράξη είναι καλύτερη από τις βαρετές οδηγίες, θα επιλέξω τώρα μια τυχαία εικόνα για να δούμε πού θα με οδηγήσει ύστερα από πέντε ερωτήσεις που θα κάνω σχετικά με αυτήν.

Ας απαντήσουμε κατά σειρά.

Πού βρίσκεται αυτή η γυναίκα;

Στο σπίτι της, σ’ένα από τα προάστια της Αθήνας.

Τι είναι αυτή η γυναίκα;

Δημοσιογράφος. Αλλιώς, τι ρόλο βαράει αυτή η αιωρούμενη γραφομηχανή στα δεξιά;

Γιατί τα πάντα φαίνεται να αιωρούνται στον χώρο;

Δεν αιωρούνται τα πάντα· μόνο μερικά αντικείμενα γύρω από τη γυναίκα επειδή εκεί έχει συμβεί μια ονειροχρονική χωρική αλλοίωση που δεν προκαλεί μόνο αιώρηση μισού μέτρου πάνω από το έδαφος αλλά και στάση. Τίποτα από αυτά που αιωρούνται δεν κινείται, και μοιάζουν όλα εγκλωβισμένα σ’ένα ζωντανό όνειρο.

Τι είναι αυτά τα κυβικά κομμάτια που φαίνεται να πέφτουν από το χέρι της;

Το πρωί, η δημοσιογράφος δέχτηκε ένα πακέτο από τον ταχυδρόμο της, το άνοιξε και μέσα βρήκε μερικούς κύβους που πάνω στον καθένα υπήρχε ένα μυστηριώδες ιδεόγραμμα. Η γυναίκα κράτησε τους κύβους στα χέρια της και διάβασε τα ιδεογράμματα με τη σειρά των κυβικών όψεων που τυχαία (;) βρέθηκαν από πάνω. Τότε ήταν που συνέβη η ονειροχρονική χωρική αλλοίωση.

Η χελώνα κάτω από την αιωρούμενη γυναίκα έχει καμια ιδιαίτερη σημασία;

Είναι το αγαπημένο της κατοικίδιο. Η δημοσιογράφος πιστεύει ότι της φέρνει γούρι. Στην πραγματικότητα, η χελώνα είναι το πνεύμα-φύλακάς της, και τώρα την οδηγεί μέσα στον ονειρόκοσμο όπου έχει παγιδευτεί η ψυχή της, προσπαθώντας να τη βοηθήσει να δραπετεύσει.

Έκανα την αρχή μιας ιστορίας μ’έναν τελείως τυχαίο τρόπο. (Το ορκίζομαι ότι τυχαία διάλεξα την εικόνα, με το IrfanView.) Θα μπορούσα, κάλλιστα, τώρα να καθίσω και να γράψω, να ανακαλύψω τι θα γίνει τελικά μ’αυτή την παράξενη υπόθεση. Ίσως κάποια άλλη στιγμή...

Ελπίζω το παράδειγμα να ήταν αρκετό για να καταλάβει κανείς τι εννοώ μιλώντας για τη χρήση εικόνων και ερωτήσεων ως πηγή έμπνευσης και ιδεών. Ένα βήμα ακόμα παραπέρα που θα μπορούσες να πας – κυρίως στην περίπτωση που χρησιμοποιείς αυτή την τεχνική για ονειροπόληση – είναι, αφού κάνεις τις ερωτήσεις στον εαυτό σου και έχεις κάποια αποτελέσματα, να κλείσεις τα μάτια και να αφήσεις την εικόνα να αρχίσει να κινείται από μόνη της μέσα στο μυαλό σου. Βλέπεις τη γυναίκα και τα άλλα αιωρούμενα πράγματα να περιστρέφονται νωχελικά μέσα στον χώρο, ή είναι τελείως ακίνητα; Μήπως η πόρτα του δωματίου ανοίγει ξαφνικά και ένας μεταφυσικός ερευνητής μπαίνει;

Παίξε με τις εικόνες. Άφησέ τες να σου μιλήσουν.

---