Νέα
22/5/2017
Είδη Μαγείας στη Λογοτεχνία
Πώς χρησιμοποιείται η μαγεία στα βιβλία φαντασίας – διάφορες μορφές και παραδείγματα
Αυτός είναι ένας σύντομος κατάλογος με διάφορα είδη μαγείας που παρουσιάζονται στη φανταστική λογοτεχνία – συμπεριλαμβάνοντας, με αυτό τον όρο, ηρωική και επική φαντασία, τρόμο, μυστήριο, αστικές περιπέτειες, ακόμα και το είδος που κάποιοι επιμένουν να ονομάζουν επιστημονική φαντασία.
Δεν είμαι σίγουρος αν ο κατάλογος είναι πλήρης, αν περιλαμβάνει τα πάντα. Όμως νομίζω ότι, αναμφίβολα, περιλαμβάνει τα περισσότερα είδη μαγείας που μπορεί κανείς να συναντήσει στη λογοτεχνία ή να διανοηθεί για να γράψει.
Το καθένα από αυτά τα είδη δεν αποκλείει τα άλλα. Μπορεί να ισχύουν δύο ή τρία πράγματα συγχρόνως σ’ένα βιβλίο ή σ’έναν φανταστικό κόσμο.
*
Μυστηριακή μαγεία: Αυτή η μαγεία επηρεάζει τον κόσμο με τρόπους που δεν είναι φανεροί αλλά συγκαλυμμένοι ή κρυφοί. Όταν γίνεται τέτοια μαγεία, οι αμύητοι συνήθως δεν βλέπουν να συμβαίνει τίποτα. Η μυστηριακή μαγεία επηρεάζει τον κόσμο σε κρυφό επίπεδο, αόρατο σε όλους, ή ορατό μόνο σε ελάχιστους. Σε πολλές ιστορίες τρόμου και μυστηρίου παρουσιάζεται αυτό το είδος μαγείας. Είναι, για παράδειγμα, όταν είσαι αβέβαιος για το αν κάτι είναι μαγεία ή συγκυρία.
Θαυματουργική μαγεία: Η μαγεία που παρουσιάζεται μέσα στην ιστορία ως θαύμα. Όχι απαραιτήτως θαύμα που έχει σχέση με κάποια θρησκεία, αλλά πάντα είναι κάτι το θαυμαστό για το οποίο δεν δίνονται εξηγήσεις. Η θαυματουργική μαγεία μπορεί να είναι είτε «η ευχή που γίνεται πραγματικότητα» είτε κάτι το τρομερό που συμβαίνει ανεξήγητα ή με μια στοιχειώδη εξήγηση. Πολλές φορές, μάλιστα, δεν ξέρουμε γιατί η μαγεία χρησιμοποιείται τότε που χρησιμοποιείται και δεν είχε χρησιμοποιηθεί πιο πριν, ή γιατί δεν χρησιμοποιείται μετά. Αν γίνει κατάχρηση αυτού του είδους μαγείας μέσα σε μια ιστορία, μοιάζει άσχημο, σαν ο συγγραφέας να βρίσκει την εύκολη λύση αντί να στήσει μια στέρεα πλοκή. Ωστόσο, σε άλλες περιπτώσεις η χρήση είναι όντως καλή. Εξαρτάται από την ιστορία και την όλη ατμόσφαιρά της. Ένα παράδειγμα ιστορίας με θαυματουργική μαγεία είναι το A Song of Ice and Fire, αλλά και το The Lord of the Rings. Σε καμια από αυτές τις ιστορίες δεν δίνεται εξήγηση για τη μαγεία· απλά συμβαίνει ως θαύμα επειδή... συμβαίνει.
Μεθοδική μαγεία: Σύμφωνα με αυτό το είδος, οι χρήστες της μαγείας ακολουθούν κάποιες μεθόδους (αποκαλούμενες ξόρκια ή γητειές ή κάτι παρόμοιο) για να δημιουργήσουν διάφορα αποτελέσματα στον κόσμο. Οι μέθοδοι είναι συγκεκριμένες και πάντα πιάνουν με τον ίδιο, ή περίπου τον ίδιο, τρόπο. Είναι σαν να πατάς κουμπιά επάνω στην κονσόλα του σύμπαντος για να έχεις ορισμένα αποτελέσματα. Κάποιες φορές ανακαλύπτονται καινούργιες μέθοδοι, αλλά αυτό δεν γίνεται στιγμιαία ούτε συνέχεια. Στα βιβλία της Ετοιμοθάνατης Γης (Dying Earth) του Jack Vance χρησιμοποιείται τέτοιου είδους μαγεία, αλλά και στο δικό μου Θρυμματισμένο Σύμπαν, εκτός από άλλα είδη μαγείας που υπάρχουν συγχρόνως εκεί.
Λειτουργική μαγεία: Αν αυτή η μαγεία δεν υπήρχε, πολλά πράγματα στον κόσμο δεν θα μπορούσαν να λειτουργήσουν. Δεν πρόκειται για κάτι που παρουσιάζεται εμβόλιμα· είναι κάτι βασικό για ορισμένες λειτουργίες μέσα στον κόσμο. Μπορεί μάγοι να χρειάζονται για να διατηρούν ένα πεδίο που κρατά ένα δάσος ζωντανό, ή μπορεί οι μάγοι να κάνουν κάποιες μηχανές να λειτουργούν, ή να αλλάζουν διάφορες μορφές ενέργειας ώστε να τις καθιστούν εύχρηστες. Ένα παράδειγμα τέτοιας μαγείας είναι στον κόσμο του Eberron και, ξανά, στο Θρυμματισμένο Σύμπαν.
Αυθόρμητη μαγεία: Αυτό το είδος μαγείας είναι, μπορείς να πεις, το αντίθετο της μεθοδικής μαγείας. Είναι όταν οι μάγοι – ή όπως αλλιώς θέλει να τους λέει ο καθένας – αντλούν δύναμη από κάπου και μπορούν να κάνουν σχεδόν οτιδήποτε (μέσα σε ορισμένα όρια συνήθως). Η δύναμη μπορεί να αντλείται από τον ίδιο τον κόσμο, από κάποιο θεό, από μια λίμνη, από άλλες διαστάσεις – από οτιδήποτε. Παράδειγμα αποτελεί ο κόσμος του Malazan Book of the Fallen του Steven Erikson, όπου οι μάγοι αντλούν δύναμη από τα Warrens, αλλά και ο κόσμος του Wheel of Time του Robert Jordan, όπου οι μάγοι χρησιμοποιούν την One Power.
Πολεμική μαγεία: Αρκετά συνηθισμένη σε πολλά βιβλία επικής φαντασίας, αυτή η μαγεία έχει άμεση σχέση με τη μάχη. Μάγοι που εκτοξεύουν φωτιές από τα χέρια τους, που ελέγχουν καταστροφικές οντότητες και τις βάζουν να μάχονται, που καλούν αστραπές από τα σύννεφα για να χτυπήσουν στρατούς. Τα παραδείγματα από βιβλία φαντασίας είναι άπειρα, και πολλά από αυτά αρκετά επαναλαμβανόμενα.
Μολυσματική, ή επικίνδυνη, μαγεία: Όταν κάποιος χρησιμοποιεί μαγεία παθαίνει κάτι κακό, ή έχει αρκετές πιθανότητες να πάθει κάτι κακό. Τα αρνητικά αποτελέσματα της μολυσματικής/επικίνδυνης μαγείας μπορεί να ποικίλλουν: αλλοίωση του σώματος ή του μυαλού, καταδίωξη από μοχθηρές οντότητες, κακές συμπτώσεις, οργή των θεών, θάνατος. Στον Άρχοντα των Δακτυλιδιών του Τόλκιν χρησιμοποιείται αυτό το είδος μαγείας, καθώς υποτίθεται πως η δύναμη της μαγείας διαφθείρει, αλλά επίσης μπορεί όταν τη χειρίζεσαι να σε εντοπίσουν και διαβολικά όντα όπως τα Ναζγκούλ.
Έμφυτη μαγεία: Οι μάγοι – ή όπως αλλιώς κι αν τους λες – έχουν έμφυτη την ικανότητα της μαγείας. Σε κάποιες περιπτώσεις, ίσως να πρέπει να εκπαιδευτούν κιόλας. Σε άλλες περιπτώσεις, πιθανώς να μη χρειάζονται καμία εκπαίδευση. Πάντως, όποιος δεν έχει έμφυτη την ικανότητα δεν μπορεί να κάνει μαγεία. Στα περισσότερα βιβλία επικής και ηρωικής φαντασίας ισχύει αυτό το είδος. Στα βιβλία τρόμου ή μυστηρίου ισχύει πιο αραιά.
Επίκτητη μαγεία: Αυτό είναι το αντίθετο της έμφυτης μαγείας. Δεν χρειάζεται να έχει κάποιος έμφυτες ικανότητες για να κάνει μαγεία. Μπορεί να διαβάσει ένα ξόρκι μέσα σ’έναν αρχαίο κιτρινισμένο τόμο, να ακολουθήσει τις οδηγίες, και να το κάνει. Ή μπορεί, έχοντας ένα φυλαχτό στην κατοχή του, να καλεί καταιγίδες.
Φανερή και κρυφή μαγεία: Στην περίπτωση της φανερής μαγείας, όλοι ξέρουν ότι υπάρχει μαγεία στον κόσμο και ποιοι τη χρησιμοποιούν. Στην περίπτωση της κρυφής μαγείας, αυτό το γνωρίζουν ελάχιστοι. Διαφέρει από τη μυστηριακή μαγεία στο ότι τα αποτελέσματα της κρυφής μαγείας μπορεί να μην είναι μυστηριακά αλλά πολύ εμφανή, όπως κάποιος να πετάει. Επίσης, η μυστηριακή μαγεία δεν είναι υποχρεωτικά και κρυφή· ίσως όλοι να ξέρουν ότι υπάρχει αλλά κανείς να μην είναι σίγουρος τι ακριβώς είναι.
Νοητική μαγεία: Αυτή είναι μαγεία που, συνήθως, γίνεται με τον νου και, πάντα, επηρεάζει τον νου. Περιλαμβάνει προφητικές δυνάμεις, οράματα, ψυχικές ικανότητες, τηλεπάθεια, τηλεκίνηση, και τα λοιπά. Στο Dune η μαγεία είναι ακριβώς αυτού του είδους.
Σεξιστική μαγεία: Όταν η μαγεία λειτουργεί αλλιώς για τους άντρες κι αλλιώς για τις γυναίκες, είναι σεξιστική. (Και εδώ η λέξη σεξιστικός δεν χρησιμοποιείται με αρνητική χροιά απαραιτήτως, αλλά απλά για να δείξει ότι υπάρχει διαφορά ανάμεσα στα φύλα.) Για παράδειγμα, στον κόσμο του Wheel of Time οι άντρες που χειρίζονται μαγεία τρελαίνονται, οι γυναίκες όχι, αλλά επίσης οι δυνάμεις που ελέγχουν οι άντρες είναι διαφορετικές από αυτές που ελέγχουν οι γυναίκες.
Πολύ σκοτεινή μαγεία: Αυτό το είδος μαγείας έχει πάντα σχέση με σκοτεινές δυνάμεις και με πράγματα που ο άνθρωπος δεν έπρεπε ποτέ να σκαλίζει. Συνήθως είναι κάτι που οι ήρωες της ιστορίας πρέπει να αντιμετωπίσουν. Όπως, για παράδειγμα, στις ιστορίες του Κόναν που έγραψε ο R. E. Howard, ή στις ιστορίες του H. P. Lovecraft.
Μαγεία που κάνει τα πάντα και συμφέρει! Όταν ένας ήρωας έχει αυτή τη μαγεία υπό τον έλεγχό του, μπορεί ουσιαστικά να κάνει σχεδόν τα πάντα. Λύνει όλα τα προβλήματά του πανεύκολα με μερικά μαγικά λόγια ή καλώντας τις Δυνάμεις του Φωτός ή τραβώντας το σπαθί του και φωνάζοντας «Κάνε με τώρα Πανίσχυρο Μαχητή!» Καταλαβαίνεις τι εννοώ... Δυστυχώς, υπάρχουν πολύ περισσότερα παραδείγματα τέτοιας μαγείας απ’ό,τι θα έπρεπε.
