ΣΚΕΨΕΙΣ

11/9/2025

Ανοιχτή Επιστολή προς την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας
...και προς όποιον άλλο ενδιαφέρεται για τα ηλεκτρονικά βιβλία

 

Θέλω να θίξω ένα πρόβλημα που υφίσταται με την καταχώρηση ηλεκτρονικών βιβλίων στην ΕΒΕ (Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας) για το ISBN· πρόκειται για κάτι το οποίο βλάπτει και τους εκδότες/συγγραφείς ηλεκτρονικών βιβλίων αλλά και την ίδια τη Βιβλιοθήκη, και δεν είναι ούτε σωστό ούτε λογικό, όμως αν δεν δώσουν σημασία αρκετοί ενδιαφερόμενοι, ίσως να μην αλλάξει ποτέ.

Σύμφωνα με τον κανονισμό της ΕΒΕ, ο εκδότης ηλεκτρονικού βιβλίου οφείλει να ζητά ξεχωριστό ISBN για την κάθε μορφή του βιβλίου αυτού. Δηλαδή, άλλο ISBN για το pdf, άλλο για το epub, άλλο για το mobi, άλλο για το txt, κ.ο.κ. Από τη στιγμή που θα έχει ζητηθεί ISBN, ο εκδότης υποχρεούται να προσκομίσει στην ΕΒΕ τέσσερα (παλιότερα ήταν τρία) CD με το ηλεκτρονικό βιβλίο στη δεδομένη μορφή.

Επομένως, αν κάποιος εκδότης κυκλοφορήσει ένα ηλεκτρονικό βιβλίο σε μορφές pdf, epub, mobi, txt, html, pdb, fb2, πρέπει να προσκομίσει στην ΕΒΕ (7 x 4 =) 28 CD.

28 CD για, ουσιαστικά, ένα και μόνο βιβλίο!

Και οι μορφές που αναφέρω παραπάνω ως παράδειγμα δεν είναι καν όλες οι μορφές ηλεκτρονικού βιβλίου που υπάρχουν. Οι μορφές ηλεκτρονικού βιβλίου είναι πάρα πολλές (Wikipedia link).

Αυτή η απαίτηση της ΕΒΕ αποτελεί τρομερή επιβάρυνση για τους εκδότες ηλεκτρονικών βιβλίων οι οποίοι, μέσα στη φυσιολογική τους εκδοτική δραστηριότητα, δεν εκδίδουν CD. Το ηλεκτρονικό βιβλίο δεν κυκλοφορεί σε CD, και ποτέ δεν κυκλοφορούσε.

Το να ζητά η ΕΒΕ τέσσερα CD για κάθε μορφή ηλεκτρονικού βιβλίου δεν είναι το ίδιο όπως το να ζητά τέσσερα χάρτινα βιβλία από έναν εκδότη χάρτινων βιβλίων. Ο εκδότης χάρτινων βιβλίων, ούτως ή άλλως, μπορεί να έχει τυπώσει ήδη 1000 ή 2000 αντίτυπα· δεν είναι τίποτα το σπουδαίο να προσκομίσει στην ΕΒΕ τέσσερα από αυτά.

Ο εκδότης, όμως, των ηλεκτρονικών βιβλίων σε καμία περίπτωση δεν θα εξέδιδε CD με ηλεκτρονικά βιβλία. Πρέπει να το κάνει αποκλειστικά και μόνο για την ΕΒΕ.

Ούτε τα ηλεκτρονικά βιβλία μπορούν να συγκριθούν με τα τραγούδια, τα οποία (αν και πολλά από αυτά πλέον κυκλοφορούν μόνο μέσω διαδικτύου) εκδίδονται σε «άλμπουμ» που σημαίνει CD ή βινύλιο. Ο εκδότης μουσικής βγάζει εκατοντάδες CD· μπορεί εύκολα να δώσει μερικά στην ΕΒΕ. Ο εκδότης ηλεκτρονικών βιβλίων δεν βγάζει κανένα CD.

Πώς είναι δυνατόν η ΕΒΕ να του ζητά να της προσκομίσει κάτι το οποίο δεν εκδίδει;

Ας δούμε μερικά δεδομένα όπως είναι ρεαλιστικά.

Πολλοί εκδότες ηλεκτρονικών βιβλίων είναι ή μικροεκδότες ή οι ίδιοι οι συγγραφείς. Οι περισσότεροι από αυτούς προσφέρουν, μάλιστα, τα ηλεκτρονικά βιβλία δωρεάν: δεν τα εμπορεύονται. Η ΕΒΕ, με αυτό τον κανονισμό της, τους επιβαρύνει και οικονομικά αλλά και από άποψη χρόνου. Χρειάζεται αρκετός χρόνος για να γράψεις τόσα CD και να τους κολλήσεις ετικέτες τυπωμένες επαγγελματικά και να τα βάλεις και σε θήκες οι οποίες επίσης έχουν ετικέτες τυπωμένες επαγγελματικά (αφού ακριβώς αυτό είναι που ζητά η ΕΒΕ – αλλιώς δεν τα δέχεται).

Το έχω κάνει, πολλές φορές, και ξέρω τη διαδικασία. Απαιτεί χρόνο, τον οποίο αφιερώνεις αποκλειστικά και μόνο για την ΕΒΕ. Επιπλέον, εγώ έχω κάποια ευχέρεια και με τα ηλεκτρονικά συστήματα και με τα τυπογραφικά συστήματα. Μπορώ να γράψω CD και να φτιάξω ετικέτες και να τις κόψω και να τις κολλήσω, και να κάνω το ίδιο και για τις θήκες. Αυτό δεν ισχύει όμως για όλους τους εκδότες ηλεκτρονικών βιβλίων. Αν κάποιος δεν έχει ευχέρεια, θα πρέπει να πληρώσει εξωτερικό επαγγελματία για να του φτιάξει τα CD στη μορφή που τα θέλει η ΕΒΕ. Δηλαδή, θα έχει ακόμα περισσότερα έξοδα πέρα από τα υλικά. Γιατί η ΕΒΕ να επιβαρύνει οικονομικά κάποιον ο οποίος θέλει να εκδώσει (συνήθως δωρεάν) ένα ηλεκτρονικό βιβλίο σε διάφορες μορφές;

Η ΕΒΕ δεν επιβαρύνει κανέναν άλλο εκδότη με τέτοιο τρόπο εκτός από τους εκδότες ηλεκτρονικών βιβλίων.

Το να κυκλοφορεί ένα ηλεκτρονικό βιβλίο σε πολλές μορφές (epub, pdf, txt, οτιδήποτε) είναι σύνηθες. Υπάρχουν, μάλιστα, πολλά websites (όπως Archive.org, Smashwords, κ.α.) που παράγουν, με αυτοματοποιημένο τρόπο, διάφορες μορφές ηλεκτρονικού βιβλίου. Η κάθε διαφορετική μορφή δεν αποτελεί και διαφορετική έκδοση.

Νομίζω πως η ΕΒΕ έχει παρανοήσει το τι σημαίνει μορφή ηλεκτρονικού βιβλίου. Και το ακόμα χειρότερο είναι πως φαίνεται να έχει παρανοήσει το πώς κυκλοφορούν τα ηλεκτρονικά βιβλία. Τα ηλεκτρονικά βιβλία δεν κυκλοφορούν σε CD – οι εκδότες τους δεν βγάζουν ποτέ CD· δεν υπάρχει λόγος – κυκλοφορούν μέσα στο διαδίκτυο και μέσα σε σκληρούς δίσκους.

Το αποτέλεσμα είναι να επιβαρύνει τους εκδότες των ηλεκτρονικών βιβλίων (που συνήθως δεν έχουν υπαλλήλους για να τους εξυπηρετούν) με τρόπο παράλογο.

Ο εκδότης ενός ηλεκτρονικού βιβλίου, αν θέλει να λάβει ISBN, σίγουρα έχει την υποχρέωση να προσκομίσει στην ΕΒΕ το ηλεκτρονικό βιβλίο (σε όλες τις μορφές), αλλά όχι μέσα σε CD. Το αν η ΕΒΕ θέλει να γράφει τα ηλεκτρονικά βιβλία σε CD για να τα τοποθετεί στο αρχείο της, αυτό είναι δική της δουλειά, όχι του εκδότη. Ο εκδότης πρέπει να προσκομίσει εκείνο που εκδίδει, όχι κάτι που δεν εκδίδει. Ο εκδότης δεν είναι υπάλληλος της ΕΒΕ.

Νομίζω πως αυτό είναι ένα αρκετά σοβαρό πρόβλημα για όλους τους εκδότες ηλεκτρονικών βιβλίων οι οποίοι επιθυμούν τα βιβλία τους να έχουν ISBN και να είναι στο αρχείο της ΕΒΕ. Νομίζω, επίσης, πως αυτή η τακτική της ΕΒΕ θίγει τους εκδότες αλλά, εν τέλει, και την ίδια την ΕΒΕ.

Ο λόγος που θίγει την ίδια την ΕΒΕ είναι ο εξής: Οι εκδότες είναι λογικό να αποφεύγουν να πάρουν ISBN αφού τους ζητούνται τόσα CD. Αυτό δεν είναι υπέρ μιας εθνικής βιβλιοθήκης, που οφείλει να σε κάνει να θέλεις να είναι το βιβλίο σου στο αρχείο της, όχι να προσπαθείς να το αποφύγεις για να γλιτώσεις χρήμα και χρόνο.

Πιστεύω πως οφείλουν αρκετοί ενδιαφερόμενοι να δώσουν σημασία σε αυτό το θέμα, αν είναι κάποτε να αλλάξει.

Προσωπικά, έχω να προτείνω δύο λύσεις.

Λύση 1^η: Να κάνει η ΕΒΕ εκείνο που κάνουν και πολλές άλλες δημόσιες υπηρεσίες (η Εφορία, οι δήμοι, κτλ): να αρχίσει να δέχεται ηλεκτρονικά αρχεία. Να μπορείς να στείλεις το ηλεκτρονικό βιβλίο είτε μέσα από τον ιστότοπο της είτε με email. Και αποκεί και πέρα, το τι θα κάνει η ΕΒΕ για να το βάλει στο αρχείο της είναι δικό της θέμα. (Καλό θα ήταν να έχει ένα ηλεκτρονικό αρχείο για τα ηλεκτρονικά βιβλία, όπως γίνεται σε πολλές άλλες χώρες αν δεν κάνω λάθος. Αλλά, αν δεν θέλει να το κάνει αυτό, μπορεί να γράφει η ίδια τα CD.)

Λύση 2^η: Να ζητά, τουλάχιστον, λιγότερα CD από τους εκδότες ηλεκτρονικών βιβλίων, ακόμα κι αν η κάθε μορφή παίρνει το δικό της ISBN. Να ζητά τέσσερα CD, μέσα στο καθένα από τα οποία θα υπάρχουν όλες οι μορφές του ηλεκτρονικού βιβλίου, και στην ετικέτα θα γράφονται όλα τα ISBN και σε παρένθεση η μορφή που αντιστοιχεί στο καθένα. Για παράδειγμα, ISBN xxxx-xxxx-xxxx-xxxx (pdf), ISBN xxxx-xxxx-xxxx-xxxx (epub), ISBN xxxx-xxxx-xxxx-xxxx (txt).

Αυτή τη δεύτερη λύση εξακολουθώ να τη θεωρώ επιβάρυνση για τους εκδότες (που κανονικά δεν θα έγραφαν κανένα CD) αλλά, τουλάχιστον, είναι μικρότερη επιβάρυνση. Δεν είναι λογικό κάποιος που βγάζει ένα ηλεκτρονικό βιβλίο σε τέσσερις μορφές να πρέπει να προσκομίσει στην ΕΒΕ 16 CD.

---