ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΕΣ

The Pearl Saga: The Ring of Five Dragons, The Veil of A Thousand Tears, The Cage of Nine Banestones
του Eric Van Lustbader

 

Ξεκίνησα να διαβάζω αυτή την τριλογία τελείως τυχαία. Απλά τράβηξε την προσοχή μου σ’ένα παλαιοβιβλιοπωλείο και την αγόρασα· και μου φάνηκε ότι ίσως να είχε ενδιαφέρον όχι μόνο να αγοραστεί αλλά και να διαβαστεί.

Τα τρία αυτά βιβλία δεν είναι και τόσο παλιά: το πρώτο εκδόθηκε το 2001. Η ιστορία μπορείς να πεις ότι, σε πολύ γενικές γραμμές, θυμίζει το Dune του Frank Herbert. Υπάρχει μια φυλή που έχει κατακτήσει έναν πλανήτη· υπάρχει ένας μύθος για έναν Μεσσία που θα έρθει να ελευθερώσει τους υποδουλωμένους του πλανήτη· υπάρχει μια «μάγισσα» που τυχαίνει να είναι μητέρα αυτού που θα γίνει Μεσσίας.

Αλλά, αποκεί και πέρα, δεν έχει καμία σχέση με το Dune. Είναι τελείως άλλη ιστορία. Ούτε κατά διάνοια αντιγραφή.

Στην αρχή, μάλιστα, δεν μου άρεσε· ήμουν έτοιμος να το παρατήσω. Το σκηνικό ήταν, ομολογουμένως, αρκετά ευφάνταστο, όχι κλισέ (δεν έχει εδώ κλασικά πλάσματα του fantasy, είναι όλα προσωπικά δημιουργήματα του συγγραφέα)· ο πρόλογος, όμως, του πρώτου βιβλίου, του The Ring of Five Dragons, ήταν κλισέ ως πλοκή. Ήταν η συνηθισμένη, κιτς τρομερή καταστροφή που συνέβη «στους χρόνους τους παλιούς». Και οι διάλογοι ήταν επίσης άσχημοι. Αλλά, εντάξει, είπα να συνεχίσω λίγο παρακάτω προτού το παρατήσω. Όμως, και μετά τον πρόλογο, εξακολουθούσε να είναι άσχημο. Η ιστορία πάλι μού έμοιαζε στερεοτυπική για αρχή φαντασοβιβλίου, και οι διάλογοι ήταν χάλια.

Τέλος, είπα, θα το παρατήσω τώρα. Ευτυχώς δεν δώσαμε και πολλά λεφτά για να το αγοράσουμε.

Αλλά μετά άρχισε να γίνεται καλό. Και όσο πήγαινε γινόταν ολοένα και πιο καλό. Μέχρι που, ώς το τέλος, μου άρεσε πολύ. Γιατί είχε τόσο κακή αρχή, δεν μπορώ να καταλάβω. Σίγουρα ο άνθρωπος που έγραψε τα επόμενα μπορούσε να είχε γράψει και καλύτερη αρχή. Αλλά, όπως λένε, συμβαίνουν και μαλακίες καμιά φορά, χωρίς αυτό να φέρει να την καταστροφή.

Λίγα γενικά λόγια, λοιπόν, για το Pearl Saga του κύριου Lustbader... Ο κόσμος όπου διαδραματίζεται μοιάζει με παλιούς κόσμους επιστημονικής – ή, μάλλον, όχι και τόσο επιστημονικής – φαντασίας γεμάτους παράξενα πλάσματα και ακόμα και παράξενα φυτά. Και από τη μια το σκηνικό θυμίζει επιστημονική φαντασία, οριακά, από την άλλη θυμίζει καθαρή φαντασία. Στον πλανήτη έχει εισβάλλει, εδώ και χρόνια, μια φυλή που ονομάζεται V’ornn. Ήρθαν με αστρόπλοια. Το συνήθειό τους είναι να κατακτούν κόσμους και να αντλούν ό,τι μπορούν από αυτούς προτού συνεχίσουν το ταξίδι τους. Ωστόσο, στην Kundala έχουν μείνει πολύ καιρό, πιο πολύ από το συνήθειό τους... Οι V’ornn είναι ανθρωποειδείς αλλά τελείως άτριχοι, και έχουν δύο καρδιές. Η κοινωνία τους είναι χωρισμένοι σε κάστες, και οι γυναίκες – Tuskuggun – είναι κάστα από μόνη της, μια από τις κατώτερες κάστες (και υπάρχει ολόκληρη θεματολογία μέσα στο Pearl Saga γι’αυτό που συμβαίνει με τις Tuskuggun). Η κάστα που κυβερνά όλες τις άλλες κάστες είναι οι Gyrgon, που είναι, ουσιαστικά, μάγοι-επιστήμονες – τεχνομάγοι.

Οι Gyrgon χρησιμοποιούν μια παράξενου είδους τεχνολογία, και, γενικά, η τεχνολογία που βλέπουμε στο Pearl Saga δεν μπορεί εύκολα να συγκριθεί με τη δική μας. Για παράδειγμα, υπάρχουν εξωφρενικά εξελιγμένα πράγματα ενώ, συγχρόνως, δεν φαίνεται να έχουν τηλέφωνα! Μπορούν οι πολεμιστές τους – η κάστα Khagggun – να επικοινωνούν τηλεπαθητικά μέσα από κάτι κράνη – αλλά δεν έχουν τηλέφωνα! Έχουν φορητά κανόνια ιόντων (κάτι σαν μεγάλα τουφέκια, απ’ό,τι καταλαβαίνω) αλλά συγχρόνως πολεμάνε και με σπαθιά που κι αυτά είναι φορτισμένα με ιόντα και οι Khagggun εξειδικεύονται σε έναν ιδιαίτερο τρόπο μάχης με τις συγκεκριμένες λεπίδες. Υπάρχουν αιωρούμενα οχήματα, αλλά δεν υπάρχει ελικόπτερο. Και οι Gyrgon κάνουν εξωφρενικά πράγματα με την τεχνομαγεία τους.

Από την άλλη έχεις τους Κουνταλανούς (μετάφρασή μου για το Kundalan), τους ντόπιους κατοίκους του πλανήτη Kundala, που είναι δούλοι εκτός από αυτούς που είναι επαναστάτες και τρέχουν στα βουνά. Οι Κουνταλανοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν μαγεία. Κανονική μαγεία, με ξόρκια και τα λοιπά. Αν και αποφεύγονται τα πολύ κλισέ πράγματα που μπορεί να δεις σε άλλα βιβλία φαντασίας, ακόμα κι εδώ υπάρχει ξόρκι αορατότητας που είναι στα όρια να το θεωρήσω κιτς. Πάντως, η μαγεία των Κουνταλανών παρουσιάζεται ως αρκετά πρωτότυπη και ευφάνταστη, και σε κάνει να θες να την εξερευνήσεις, να μάθεις περισσότερα γι’αυτήν. Περιλαμβάνει ακόμα και παράξενες οραματικές καταστάσεις, μια παράλληλη πραγματικότητα, και avatar που στέλνουν οι μάγοι μέσα σ’αυτή την παράλληλη πραγματικότητα.

Το σκηνικό έχει και διάφορα άλλα πράγματα αλλά δεν μπορώ να αναφερθώ σε όλα· λέω μόνο τα βασικά.

Στο πρώτο βιβλίο, The Ring of Five Dragons, έχουμε μια ανατροπή καθεστώτος ανάμεσα στους V’ornn, που δεν σκοτώνουν μόνο τους Κουνταλανούς αλλά και ο ένας τον άλλο για την εξουσία. Η ερωμένη του νεκρού V’ornn άρχοντα, που είναι Κουνταλανή και μάγισσα, ξεφεύγει μαζί με τον γιο της που τυχαίνει να είναι ο Μεσσίας που, σύμφωνα με τους θρύλους, περιμένουν οι Κουνταλανοί να τους σώσει. Η όλη υπόθεση εξελίσσεται σε κυνηγητό, μια παράξενη μετεμψύχωση, συμφωνίες με δαίμονες της Kundala. Και μετά η πλοκή ξεφεύγει τελείως από οτιδήποτε στερεοτυπικό και προβλεπόμενο, ενώ ακόμα και ο διάλογος βελτιώνεται με κάθε σελίδα. Ξεκινάνε δολοπλοκίες και προδοσίες ανάμεσα στους V’ornn, και έρχεται μια μυστηριώδης Κουνταλανή μάγισσα για να υπηρετήσει τον καινούργιο Άρχοντα των V’ornn που έκλεψε την εξουσία από τον προηγούμενο, ο οποίος συμπαθούσε τους Κουνταλανούς ενώ ο καινούργιος είναι τελείως αδίστακτος. Αυτή η μάγισσα είναι πολύ σκοτεινή και διαβολική, όπως αποκαλύπτεται καθώς προχωρά η πλοκή, και έχει τους δικούς της σκοπούς. Ή, ίσως, όχι μόνο δικούς της.

Εν τω μεταξύ, ο Μεσσίας, ο Dar Sala-at, δεν είναι αυτό που περιμέναμε. Είναι μια γυναίκα. Και δεν εξηγώ πώς προκύπτει αυτό, προς αποφυγή spoiler. Οπότε παρακολουθούμε για λίγο την εκπαίδευσή της, και βλέπουμε διάφορα παράξενα μέρη τα οποία ερευνά, και παράξενα όντα τα οποία συναντά. Επίσης, γίνεται ολοένα και πιο ικανή στη χρήση της Κουνταλανής μαγείας, και ανακαλύπτει ότι οι σύγχρονες Κουνταλανές ιέρειες είναι διεφθαρμένες: έχουν καταντήσει να είναι τόσο διεστραμμένες όσο οι V’ornn. Ή, τουλάχιστον, ορισμένες από αυτές.

Το βιβλίο καταλήγει σ’ένα φινάλε αρκετά ικανοποιητικό, αν και όχι και τόσο απρόβλεπτο. Η ίδια η πλοκή, όμως, είναι απρόβλεπτη και λαβυρινθώδης.

Δεν μπορούσα, φυσικά, να κρατηθώ απ’το να προχωρήσω στο επόμενο βιβλίο, The Veil of A Thousand Tears. Εδώ η κατάσταση έχει εξελιχτεί, παρουσιάζονται καινούργια πράγματα για τον κόσμο, και κρυφές πτυχές αποκαλύπτονται. Δεν γίνεται αυτό που θα περίμενες – δηλαδή, η Dar Sala-at να μαζεύει τους Κουνταλανούς για να κάνει εξέγερση. Βλέπουμε τρομαχτικούς δαίμονες που παίρνουν τις μορφές ανθρώπων· βλέπουμε μια έρημο που κρύβει μυστικά· συναντούμε ένα μαγικό ερείπιο· αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε περισσότερα για τους διαβολικούς σκοπούς των Gyrgon. Και έχει όσους χαρακτήρες είχε το προηγούμενο βιβλίο αλλά και κάποιους καινούργιους επιπλέον. Δεν έχω αναφερθεί ούτε στους μισούς από τους χαρακτήρες που εμφανίζονται, για λόγους συντομίας της βιβλιοκριτικής. Πάντως, οι χαρακτήρες δεν είναι μόνο Κουνταλανοί· είναι και V’ornn. Και οι V’ornn δεν είναι μονοδιάστατοι κακοί· έχουν δικές τους προσωπικότητες, και το όλο τους κοινωνικό σύστημα και οι νοοτροπίες τους παρουσιάζουν ενδιαφέρον. Ένας από αυτούς, μάλιστα, είναι ξεκάθαρα πρωταγωνιστής, καθώς και η αδελφή του, με την οποία δεν τα πάει καθόλου καλά.

Στο Pearl Saga παρατήρησα ότι οι πιο βασικοί χαρακτήρες είναι γυναίκες. Δεν ξέρω αν αυτό είναι εσκεμμένο ή όχι. Πάντως, δεν φαίνεται εσκεμμένο. Δεν είναι από εκείνες τις ιστορίες που μοιάζει να έχουν γραφτεί από φανατικούς που θέλουν να προωθήσουν το φεμινιστικό κίνημα. Είναι μια ιστορία γραμμένη με τελείως φυσικό τρόπο. Και μπορώ να πω ότι μου άρεσε αρκετά έτσι όπως παρουσιάζει τους γυναικείους χαρακτήρες, χωρίς ούτε να τους υποβιβάζει αλλά ούτε και να τους εκθειάζει. Ναι, οι γυναίκες μπορεί να είναι δυνατές, αλλά αυτό δεν αποτελεί μόνιμο στερεότυπο, ούτε υποβαθμίζει τους άντρες.

Ακόμα ένα πράγμα που παρατήρησα είναι η χρήση της οπτικής γωνίας. Είναι τρίτου προσώπου αλλά δεν είναι η αρτηριοσκληρωτική χρήση που γίνεται στα περισσότερα σημερινά βιβλία φαντασίας. Ο συγγραφέας δεν αισθάνεται την ανάγκη να μένει κολλημένος στην προοπτική ενός και μόνο χαρακτήρα σε κάθε κεφάλαιο ή κομμάτι του βιβλίου. Όταν έχει νόημα, γλιστρά με άνεση και μέσα στα κεφάλια περισσότερων, ξέρουμε τι σκέφτονται και τι αισθάνονται. Και αυτό δεν κάνει την ιστορία χειρότερη· την κάνει καλύτερη.

Τρίτη παρατήρηση ενώ είχα φτάσει πια στο τέλος του The Veil of A Thousand Tears: Είχε αρχίσει να διαφαίνεται ότι τα πάντα – ή, τουλάχιστον, πολλά πράγματα – μπορούν να λυθούν με μια σοβαρή μονομαχία. Ξέρεις – καλός εναντίον κακού. Αν ο καλός νικήσει, όλα διορθώνονται. Ίσως να τα παραλέω λίγο. Δε θέλω να υποβιβάσω την πλοκή του Veil of A Thousand Tears· είναι καλή. Υπάρχει, όμως, πολύ έντονη και αυτή η λογική της μονομαχίας για λύση, ειδικά από τη μέση και μετά. Και στο τέλος, βέβαια, έχουμε δύο, τρεις μονομαχίες που είναι καθοριστικές.

Εκτός αυτού, έχουμε και δύο πολύ καλές μεταμορφώσεις χαρακτήρων που πραγματικά μαγεύουν.

Συνέχισα, φυσικά, με το τρίτο βιβλίο, το The Cage of Nine Banestones, το οποίο, δυστυχώς, μου άρεσε λιγότερο από τα προηγούμενα, αν και δεν μπορώ να πω ότι είναι άσχημο. Κατά πρώτον, εδώ έχουμε ακόμα περισσότερους χαρακτήρες, αφού σε όσους είχαμε πριν προστίθενται κι άλλοι. Αρχίζει να γίνεται ολόκληρος πληθυσμός. Η πλοκή, επίσης, μεγαλώνει αναλογικά, αλλά νομίζω πως κάπου κάνει κύκλους. Εξακολουθεί να είναι αυθόρμητη και ευφάνταστη και απρόβλεπτη. Όμως μου έδινε την εντύπωση ότι δεν μπορούσε πραγματικά να προχωρήσει ώστε να γίνει κάτι το ουσιώδες. Και έχουμε ένα σωρό μονομαχίες – περισσότερες απ’ό,τι στο δεύτερο βιβλίο – και ώς τη μέση του The Cage of Nine Banestones αυτές οι μονομαχίες τελειώνουν συνήθως σε σχετικές ισοπαλίες: δηλαδή, γίνεται ό,τι γίνεται, κανένας δεν σκοτώνεται, η κατάσταση περιπλέκεται κι άλλο, και πάμε παρακάτω. Σε ορισμένες περιπτώσεις πραγματικά δεν κατάλαβα γιατί δεν σκότωσαν έναν συγκεκριμένο χαρακτήρα που θα μπορούσαν και, λογικά, θα ήθελαν να σκοτώσουν. Μοιάζει να έγινε επειδή είναι βασικός μέσα στο βιβλίο.

Όπως και νάχει, αυτό είναι και το πιο αρνητικό σχόλιο που έχω να κάνω για το Cage of Nine Banestones. Κατά τα άλλα, ο συγγραφέας επιδεικνύει και εδώ αρκετή δημιουργικότητα, παρουσιάζονται καινούργια πράγματα, και ορισμένα από τα παλιά μυστήρια εξηγούνται. Ωστόσο, στο τέλος νομίζω πως κάποια πράγματα μένουν λίγο ξεκρέμαστα, αν και αυτό ήταν αναμενόμενο με τόσες πλοκές που είχαν παρουσιαστεί. Κάποιες δεν θα έφταναν σε καμιά σπουδαία ολοκλήρωση, προφανώς· θα έπρεπε να αφεθούν στη φαντασία για το τι γίνεται μετά. Και δεν το θεωρώ κακό αυτό. Δε μ’αρέσουν τα βιβλία που όταν τα τελειώνεις μοιάζει και ο φανταστικός κόσμος τους να έχει τελειώσει μαζί. Μου φαίνονται ψεύτικα, σαν ένα παραμυθάκι. Το Pearl Saga δεν είναι ένα παραμυθάκι· είναι κάτι το ζωντανό.

Περισσότερο με παραξένεψε που ένας συγκεκριμένος χαρακτήρας που υποτίθεται πως θα έπαιζε σημαντικό λόγο στο μέλλον δεν έχει παρά ελάχιστη δραστηριότητα στο Cage of Nine Banestones. Στην αρχή, μετά βίας βλέπουμε την παρουσία του μερικές φορές. Και μετά δρα μια φορά για να καταφέρει κάτι, και αυτό ήταν· τέλος. Μου φάνηκε λιγάκι anticlimatic σε σχέση με την υπόσχεση που είχε δοθεί γι’αυτό τον χαρακτήρα. Στο The Veil of A Thousand Tears ο ίδιος χαρακτήρας υπόκειται σε ολόκληρη μεταμόρφωση που υποτίθεται πως σημαίνει πολλά. Τι έγιναν όλα αυτά;

Και δεν το θεωρώ ανατροπή. Η πλοκή έχει άλλες ανατροπές οι οποίες είναι πραγματικές ανατροπές και αλλάζουν τελείως τα δεδομένα, και είναι όλες καλές. Η μία από αυτές, μάλιστα, αλλάζει βασικά δεδομένα που είχαν παρουσιαστεί από το πρώτο βιβλίο και επάνω στα οποία ήταν στημένη ολόκληρη η πλοκή! Αλλά παρουσιάζονται τόσα καινούργια στοιχεία που απλά συνεχίζεις να διαβάζεις συνεπαρμένος.

Το Pearl Saga είναι μια τριλογία που δεν θα ήθελα, με τίποτα, να μην έχω διαβάσει. Δεν ξέρω αν θα το έθετα ανάμεσα στις καλύτερες ιστορίες που έχω διαβάσει στη ζωή μου· είναι, όμως, πολύ ευφάνταστο, πολύ δημιουργικό, και το καλύτερο πράγμα που έχω διαβάσει φέτος μέχρι στιγμής (Αύγουστος, 2020). Συνδυάζει, επιπλέον, με αξιοσημείωτο τρόπο τη μαγεία και την τεχνολογία, χωρίς να υπάρχει διχασμός ανάμεσά τους όπως σε πολλά άλλα βιβλία φαντασίας. Φτιάχνει ένα αμάλγαμα που δεν συναντάς παντού ενώ, συγχρόνως, το εμπλουτίζει με διάφορες φιλοσοφίες και μυστικιστικές λογικές. Αν μη τι άλλο, το Pearl Saga δεν είναι τίποτα το στερεοτυπικό· νομίζω πως ωθεί το είδος της φανταστικής λογοτεχνίας προς μια νέα κατεύθυνση. Και είναι μια κατεύθυνση που πολλοί θα έπρεπε να ακολουθήσουν.

---